Betonherstel van het Vlietermonument in volle gang
Wie over de Afsluitdijk rijdt, heeft mogelijk het Vlietermonument in een wit ‘jasje’ gespot. Heb je je wel eens afgevraagd wat er achter deze schermen gebeurt? Ate Pijpker, hoofduitvoerder bij Koninklijke Woudenberg, vertelt dat het restauratiewerk van het Vlietermonument in deze periode vooral in het teken staat van ‘betonherstel’.
Vlietermonument toe aan restauratie
Net als de Afsluitdijk is ook het Vlietermonument toe aan restauratie. De toren is ruim 91 jaar oud en heeft een grondige opknapbeurt nodig. Het ruige zeeklimaat heeft het monument aangetast. Zo is er bijvoorbeeld sprake van scheurvorming in het beton, zijn de kozijnen verroest en is er veel veranderd in het interieur. In april 2023 was het zover en is de restauratie van het Vlietermonument officieel van start gegaan.
Onderzoek beton
Na het verwijderen van alle oude verflagen, ging het onderzoek naar de kwaliteit van het beton van start. “We wilden een aantal dingen weten. Bijvoorbeeld over de sterkte en de wapening in het beton. Wapening is versterking van beton met staal. De technische staat van het beton is onderzocht, onder andere door kleine stukjes beton in een pers te leggen en te kijken welke druk ze aankunnen. Verder is met een detectieapparaat in kaart gebracht waar de wapening zit in alle betonnen onderdelen en zijn metingen gedaan om de dekking te bepalen. Wanneer staal van de wapening roest, kan dat betonschade veroorzaken. Door te kloppen op het beton kon aanwezige schade worden gelokaliseerd. Als het hol klinkt, zou het beton losgedrukt kunnen zijn van de wapening. Zo kregen we een beeld van de zwakke plekken in het monument.” legt Pijpker uit.
Resultaten onderzoek
De staat van het beton is wisselend. “Over het algemeen is de betonkwaliteit best goed, maar bij de kolommen, de plek met de hoge ramen aan de kant van het IJsselmeer, zitten zwakke plekken. Er zijn op die plekken relatief veel grindnesten gevonden.” Dit zijn plekken waar het mengen of verdichten, oftewel luchtbellen uit het beton trillen, van het beton niet goed is gegaan en waar een ophoping is ontstaan van grind. Daardoor wordt het beton poreus. Dit kan problemen geven, omdat er water en lucht in het beton komt. Door lucht en vocht kan de wapening gaan roesten, uitzetten en dan kan het beton scheuren. “Die grindnesten zijn ontstaan, omdat ze het beton vroeger met de hand maakten. Het was heel knap dat ze dat konden, maar ook foutgevoelig. Je gooit er zo een emmertje te veel of te weinig grind bij. Ook was met de hand mengen veel minder precies dan nu met de betonmixer. Daarnaast zijn de kolommen gestort in kisten. Het kan zijn dat het beton van te hoog in de kisten is gegooid, waardoor grindophopingen ontstonden.” aldus Pijpker.
Oorzaken betonschade
Naast het handwerk, zijn nog andere oorzaken gevonden voor de problemen met het beton. Deze zijn terug te voeren naar de tijd van de bouw van het monument. “In de jaren dertig van de vorige eeuw, was betontechniek een vrij nieuw vak. Er was niet zoveel kennis over betonconstructie en betonbouw was eigenlijk pionieren. Ze wisten dus simpelweg niet zo goed wat wel of niet werkt of nodig is voor een solide constructie.” Daarbij hielden de vooraanstaande architecten van slanke lijnen en vormen. Zo ook Dudok, de architect van het Vlietermonument. En zijn ontwerp was heilig. Daardoor werden de betonnen muren soms erg dun. Ten slotte is de afwerking van het beton gedaan met een slemlaag, een mengsel van cement en water. “Dit geeft geen enkele bescherming, het is puur voor de witte kleur. Als er dan ook nog grindnesten in het beton zitten, is goed te verklaren wat we nu gevonden hebben.” geeft Pijpker aan.
Betonherstel van het Vlietermonument
Na de uitgebreide analyse van het beton, is het betonherstel van het Vlietermonument van start gegaan. Al enkele maanden hakt het team van Pijpker al de zwakke plekken weg. Beschadigde wapening wordt hersteld of vervangen en daarna weer keurig verpakt in een aantal lagen nieuw beton, zodat het weer lang mee kan. Pijpker: “We werken van boven naar beneden, binnen in de toren en aan de buitenkant. We hebben nu een derde deel van de toren afgerond. Als we alle zwakke plekken hebben aangepakt, zetten we de toren in een dunne stuclaag van spachtelputz.” Dit geeft het gebouw een beschermend jasje waardoor regen en zeezouten niet in de betonstructuur kunnen trekken. Uiteindelijk komt er ook nog een klein tintje geel in de laatste laag, zodat het monument weer de oorspronkelijke kleur krijgt uit de tijd van Dudok. “We gaan er weer een mooie toren van maken. Het is leuk om te zien wat er allemaal al hersteld is en hoe het gaat worden. Ik word er vrolijk van!” zegt Pijpker enthousiast.
Meer over het Vlietermonument
Wil je meer weten over het Vlietermonument? Lees meer over de start van de restauratie, het historisch kleurenonderzoek en de restauratie.