Het terugbrengen van het Vlietermonument in zijn historische staat, dat is de opdracht die restauratie-architect Jan Willem Walraad kreeg van Rijkswaterstaat. Een eervolle opdracht, vindt hij. ‘Wij laten het gebouw weer spreken.’

Het bureau van Jan Willem Walraad werkt samen met architect Paul de Ruiter, die onder meer de nieuwe expositie- en horecaruimten van het Vlietermonument ontwerpt. ‘Ons team houdt zich specifiek bezig met het onderhoudsplan en met het terugplaatsen van het monument in zijn historische waarde’, legt Walraad uit. ‘We moeten ervoor zorgen dat het verleden in goede staat behouden blijft.’

Meer een dokter

Architectenbureau Walraad is gespecialiseerd in restauraties. ‘Wij zijn gecertificeerd door de Gezamenlijke Erkenningsregeling van Architecten werkzaam in de Restauratie (GEAR). Dat houdt onder meer in dat ons werk na afloop van een restauratie onafhankelijk wordt getoetst. Naast de technische staat van het gebouw kijken we onder meer naar de kosten, wat er mis kan gaan bij een restauratie en hoe je dat oplost, en de cultuurhistorische waarde van het gebouw. Ook het kleurenonderzoek van Suzanne Fischer weegt in belangrijke mate mee. Op basis van al die aspecten nemen wij beslissingen over de restauratie. We zijn soms meer een dokter dan een architect.’

‘Levenswil’

‘Zonder goed plan kan een restauratie-architect weinig’, legt Walraad uit. Daarom is vooraf uitgebreid onderzoek gedaan naar het Vlietermonument. ‘Het is gebouwd in 1933, volgens een duidelijke opdracht aan Dudok: het bouwen van een monument dat “eenvoudig moest zijn, geen herinnering aan de crisisneerslachtigheid van 1933, maar een herinnering aan een uiting van levenswil van een krachtig levend volk”. Dat was ons startpunt.’

Slanke lijnen

Uit een eerste onderzoek bleek dat het monument is gemaakt van gewapend beton, afgewerkt met tintocrete. ‘Een bijzonder materiaal, tussen stucwerk en schilderwerk in. Daarmee kon Dudok strakke, slanke lijnen maken. In de loop der tijd is dat vervangen door stucwerk, waardoor de toren lomper is geworden. We zouden graag dezelfde dunne laag terugbrengen en het gebouw weer strak en slank maken.’ Dat is niet alleen mooi, maar ook beter voor het gebouw. ‘Die dikke stuclaag is overgeschilderd, waardoor het vochtig bleef en de bewapening is aangetast. Nu moeten we uitvinden hoe we in dat zoute klimaat het gewapende beton goed kunnen conserveren, zodat het niet opnieuw gerepareerd hoeft te worden. We willen de originele lijnen terugzien en tegelijk de technische staat herstellen. Daarvoor proberen we zo veel mogelijk origineel materiaal te gebruiken en het monument weer de heldere kleuren te geven die we kennen van oude foto’s.’

Ziel van Dudok

Voor Walraad staat voorop dat het oorspronkelijke idee van Dudok overeind blijft. ‘Het gebouw is in de loop der jaren aangepast. Horen die aanpassingen erbij of zijn het verstoringen geweest? Neem bijvoorbeeld de gele tegels: met onze onderzoeken kunnen we onderbouwen waarom het passend is die weer terug te brengen. De kleurbeleving van de tegels was een kernwaarde van het monument. Zelfs als we alles moeten verwijderen en vervangen, blijft op die manier de ziel van Dudok behouden.’