Kleuronderzoek Vlietermonument levert mooie verrassingen op
In de loop der jaren is er, vanwege reparaties of uit praktische overwegingen, van alles veranderd aan het Vlietermonument. Om het terug te brengen in oude staat was een grondig historisch kleurenonderzoek noodzakelijk. Kleurenonderzoeker Suzanne Fischer dook in de archieven, peuterde aan lagen oude verf en kwam tot een paar mooie ontdekkingen.
Kleurenonderzoeker Suzanne Fischer mocht in de coronaperiode als enige de studiezaal van het archief van Flevoland bezoeken, om in de geschiedenis van het Vlietermonument te duiken. ‘Ik zocht naar oude foto’s en vond onder meer een collectie haarscherpe vakfoto’s van Dudok zelf. Daarnaast vond ik enorm gedetailleerde werktekeningen van de aannemer, op schaal van 1:50, 1:20 of zelfs 1:1. Voor een kleuronderzoeker is dat een feest.’
Afwerklaag van wit cement
Naast zwart-witfoto’s, waren er enkele in kleur. ‘Daarop ontdekte ik onder meer dat de vloertegels niet grijs waren, maar geel. Ook zie je bijvoorbeeld de houtnerf in de deuren en dan weet je dat het hout vroeger niet dekkend was geschilderd.’ Fischer zocht ook naar berichten in de pers of andere beschrijvingen van het monument. ‘Daarin kwam ik de term “tintocrete” tegen. Dat bleek een product van wit cement te zijn: een afwerklaag die gekleurd kan worden. Nu was de vraag: was dat wit op de foto’s spierwit of zat er toch pigment in?’
Peuteren en krabben
Daarvoor deed Fischer een eerste onderzoek van de wanden. ‘Er leek wat citroengeel in te zitten, maar uit labonderzoek bleek dat dit geen vooroorlogs materiaal was. Het was niet de oorspronkelijke laag. Dus moest ik nog meer peuteren en krabben. De conclusie is dat in de jaren tachtig betonschade is ontstaan en dat toen alles is gestraald, aangesmeerd en geschilderd. Uiteindelijk vond ik op een wand aan de waterkant een laag die tintocrete kan zijn, zonder pigment. Maar dan is nog de vraag: welke kleur wit is het? Om daar antwoord op te geven, moet ik een stukje vinden waar sinds de bouw van het monument niets mee is gebeurd. Mogelijk zit dat nog achter het reliëf van Hildo Krop op het monument, dus eigenlijk wil ik daar binnenkort nog iets achter vandaan peuteren.’
Gele en bruine tegels
De grootste verrassing die Fischer tegenkwam waren de gele en bruine tegels op de trap en in de uitkijktoren. ‘Die zijn duidelijk te zien op de foto’s, maar nu zijn ze nauwelijks te zien in het monument. Ze zijn afgedekt met ander materiaal of ze zijn versleten en vies geworden. De paarsbruine tegels die op tekeningen en foto’s van de trap staan, zijn helemaal nog niet in het gebouw aangetroffen. Deze paarsbruine tegels zijn wel gebruikt in het Raadhuis van Hilversum, dat Dudok kort voor het Vlietermonument opleverde, en waarin hij ook de gele tegels gebruikte. We kunnen dus onderbouwen dat dat dezelfde tegels zijn. Die moeten ook rond de sluitsteen van het Vlietermonument hebben gelegen, zoals te zien is op oude ansichtkaarten. Dat was wel een verrassing. Alles in en om het monument lijkt zwartwit, maar Dudok heeft wel degelijk ook heel warme tinten gebruikt. Die lijken alleen allemaal te zijn weggebikt of afgedekt.’
Tekst in koper
Een andere ontdekking betreft de letters op het monument: ‘Hier werd de dijk gesloten’. ‘Die zijn nu geschilderd, maar uit oude foto’s blijkt dat ze oorspronkelijk zijn afgewerkt met een bladmetaal. Ik dacht eerst aan goud, maar vermoed nu dat het koper is. Er is ook koper verwerkt in het dak en er zit brons – een koperlegering –in de leuningen, dakranden en het deurbeslag. Koper is goed bestand tegen weersomstandigheden. Bovendien zijn de letters nu groen geverfd en bladkoper wordt groen als het verweert. Dus die kleur is waarschijnlijk niet zomaar verzonnen.’
Opvallend wit beton
Na jarenlang onderzoek heeft Fischer een duidelijk beeld hoe het monument eruit heeft gezien. Is ze benieuwd hoe het gebouw er na de renovatie uitziet? ‘Als het goed is, zal dat heel vanzelfsprekend zijn. Ik denk zelfs dat mensen er hun schouders bij zullen ophalen. Het is gewoon wit! Dat is ook niet gek: het monument moest stoer en waardig zijn. Alle andere elementen op de dijk zijn van beton. Het monument was wit en daarmee dus heel opvallend. Het kunstwerk van Hildo Krop en de gele tegels als knipoog naar het toen al beroemde Raadhuis geven het cachet. Het is opvallend, maar toch heel subtiel. Het geeft zeker voldoening als het straks op een integere manier is hersteld. Ik ga daar heel erg van genieten.’