De Vismigratierivier wordt na voltooiing een toeristische trekpleister, maar heeft nu al een aantrekkingskracht op waterbouwkundigen en ecologen uit de hele wereld. Volgens projectmanager Wiepkje Elsinga van provincie Fryslân is dat ook niet zo gek. De kunstmatige rivier is uniek in de wereld en heeft straks een belangrijke functie in het ecologisch herstel van de wereldwijde routes die sommige vissoorten afleggen.

Voortgang werkzaamheden

Voor het zover is, wordt er nog hard gewerkt aan de aanleg van de rivier. Elsinga: ‘Rijkswaterstaat maakte de doorgang onder de Afsluitdijk. Deze is klaar en staat inmiddels vol water.’ Aan de kant van de Waddenzee is IJsselmeerwerken VOF gestart met de aanleg van een dam en een riviermonding. Deze leiden de vissen straks als een soort trechter naar de doorgang in de Afsluitdijk. ‘Die dam is in het tweede kwartaal van 2024 klaar. Daarna gaan we in het IJsselmeer aan de slag. Links van de doorgang ligt al een dam met een rietkraag. Aan de rechterkant wordt nog een dam aangelegd die daar straks op uitkomt. Zo ontstaan de contouren van de Vismigratierivier. Daarin werkt Boskalis tot eind 2025 aan de aanleg en afwerking van de zigzaggende rivier van vier kilometer lang.’

Hergebruik van zand, klei en steen

Voor de aanleg van de Vismigratierivier zijn enorme hoeveelheden zand, klei en steen nodig. Dit is zo veel mogelijk vrijgekomen materiaal uit andere werkzaamheden bij de Afsluitdijk. ‘Doordat we grondstoffen lokaal hergebruiken, hoeven we ze niet van ver te halen. Dat scheelt enorm veel uitstoot. Het betekent ook dat je flexibel moet zijn. Soms komt er bij een project minder materiaal vrij dan gedacht. Dan moeten we toch weer even terug naar de tekentafel om te kijken hoe we het op een andere manier voor elkaar kunnen krijgen.’

Monitoring en onderzoek

Nu al zijn er geregeld internationale rondleidingen bij de doorgang in de Afsluitdijk bij Kornwerderzand, zegt Elsinga. ‘En het wordt alleen maar drukker als de Vismigratierivier eind 2025 klaar is. Dan volgt de monitoring- en de inregelfase. Dat betekent dat internationale wetenschappers ter plekke onderzoek gaan doen. We willen onder meer weten hoeveel vissen en welke soorten de rivier weten te vinden. Gaat de visstand in het IJsselmeer omhoog? Wat doet het met de biodiversiteit? Maar ook: wat is het effect van de stroming? Stroomt het water te snel of te langzaam? Kunnen kleine glasaaltjes het IJsselmeer bereiken? En welk effect heeft de stroming op de bodem en de oevers van de Vismigratierivier? Moeten we gaan baggeren?’ Veel vragen dus. En dat is ook logisch, want deze Vismigratierivier is de eerste in zijn soort.

Wandelroute

Uiteindelijk opent de Vismigratierivier voor vele vissoorten de deur van de zoute zee naar het zoete IJsselmeer, helemaal tot in de Alpen. Bezoekers kunnen straks genieten van de nieuwe natuur. Er komt een wandelroute om de Vismigratierivier. ‘En vergis je niet. Op de tekeningen lijkt het niet zo groot, maar het wordt een route van zo’n vijf kilometer. Dus neem de wandelschoenen mee.’

Over de Vismigratierivier

De aanleg van de Afsluitdijk had grote gevolgen voor het aantal vissen in het IJsselmeer. Door de Afsluitdijk verdween de geleidelijke overgang van zoet naar zout water en dat belemmerde vissen in hun trek. De visstand veranderde daardoor sterk. Verschillende natuur- en visserijorganisaties namen het initiatief voor een Vismigratierivier, die provincie Fryslân aanlegt bij Kornwerderzand. Onder andere paling, zalm, stekelbaars, steur en zeeforel pendelen straks via de Vismigratierivier tussen IJsselmeer en Waddenzee. De Vismigratierivier biedt de kans om een uniek zoetwatergetijdenlandschap te herstellen.