De enorme roldeur van de nieuwe keersluis bij Kornwerderzand moet Nederland de komende 100 jaar beschermen tegen overstromingen bij extreem hoogwater op de Waddenzee. Het is dan ook van groot belang dat deze voldoende betrouwbaar is. Hoe bedenk je zo’n unieke constructie?

Een roldeur van een sluis rijdt op zogeheten onderrolwagens met een soort treinwielen over een rail op de bodem van de vaarweg. Zo gaat de deur open en dicht. De keus voor zo’n roldeur bij Kornwerderzand was snel gemaakt. Het is de meest logische oplossing voor twee belangrijke eisen aan de keersluis: de deur moet een heel brede vaarweg afsluiten en er moeten schepen met onbeperkte hoogte door kunnen.

Het moet in één keer goed

Deze sluis is zeker niet de enige met zo’n grote roldeur. Zeesluis IJmuiden heeft er bijvoorbeeld twee die nog groter zijn. Die bij Terneuzen en Antwerpen hebben vergelijkbare afmetingen. Toch zijn de omstandigheden bij elk van die deuren weer anders, waardoor een uniek ontwerp nodig is. ‘Het is geen serie, zoals bij auto’s’, benadrukt technisch adviseur Gerard Bouwman van Rijkswaterstaat. ‘Er zijn ook geen prototypes; het ontwerp moet in één keer goed zijn.’

Puzzelen met de ruimte

Bijzonder aan de sluis bij Kornwerderzand is dat het water relatief ondiep is: hier komen vooral binnenvaartschepen, jachten en kleinere zeeschepen. Bovendien hoeft de deur alleen extreem hoogwater van de Waddenzee tegen te houden, niet vanaf het IJsselmeer. ‘Dat lijkt makkelijker: de deur is bijvoorbeeld minder zwaar. Maar het betekent ook dat we moeten puzzelen met de ruimte’, vertelt ingenieur Hendrik Blontrock van adviesbureau SBE – een onderaannemer van bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis) dat de werkzaamheden in opdracht van Rijkswaterstaat uitvoert.

Gewicht goed verdelen

De belasting op de twee onderrolwagens is relatief groot. Die kregen dan ook veel aandacht in het ontwerp. ‘Het is vooral belangrijk om de belasting goed te verdelen over alle vier de wielen’, legt Blontrocks collega Wim Nagy uit. ‘Het risico is dat één van de wielen iets te hoog of te laag staat in vergelijking met de andere drie, bijvoorbeeld omdat de rail niet perfect recht is. Om dat te voorkomen, hebben we de wagens opgebouwd uit twee delen. Dankzij een as daartussen kunnen de voor- en de achterwielen ten opzichte van elkaar draaien, zodat ze altijd alle vier op de rail rusten.’

Ontwerpkeuzes blijven bespreken

Dit soort keuzes vragen om veel overleg tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Bouwman: ‘Ik heb zelf ruim 30 jaar bij een aannemer gewerkt en heb daardoor veel begrip voor hun overwegingen. Dat werkt prettig samen. Tegelijk hangt de bescherming van Nederland de komende 100 jaar onder andere van deze deur af. Daarom zijn we bij Rijkswaterstaat soms wat conservatief en kiezen we liefst voor bewezen technieken.’ Nagy: ‘Als Vlaams bedrijf merken we inderdaad dat de Nederlandse overheid zich strikt houdt aan de opgestelde eisen. Tegelijk zien we hier juist meer openheid voor innovatieve ideeën. Als we ze maar goed kunnen onderbouwen.’ Blontrock: ‘Het is vooral belangrijk om alle ontwerpkeuzes te blijven bespreken, ook omdat keuzes onderling van elkaar afhankelijk zijn.’

Maquette in het Afsluitdijk Wadden Center

Om keuzes goed te kunnen maken, hebben de ontwerpers verschillende maquettes van de deur gebouwd. Dat helpt om gevoel te krijgen van de verhoudingen. Een van die maquettes is te zien bij de ingang van het Afsluitdijk Wadden Center in Kornwerderzand, zie de website voor meer informatie.