Rijk en regio werken sinds 2012 gezamenlijk aan de vernieuwing van de Afsluitdijk. Lukas Meursing (omgevingsmanager Rijkswaterstaat) en Tjalling Dijkstra (programmamanager De Nieuwe Afsluitdijk) waren hier van begin af aan bij betrokken. Ze blikken terug op 11 jaar samenwerking tussen Rijk en regio.

Rijkswaterstaat werkt aan de versterking van de Afsluitdijk en bouwt nieuwe spuisluizen en een gemaal voor de waterveiligheid van Nederland. Regionaal samenwerkingsverband De Nieuwe Afsluitdijk (DNA) werkt aan de duurzame innovatie op gebied van economie, ecologie en energie. Dijkstra: ‘Toen de Afsluitdijk versterkt moest worden, zat Nederland in een behoorlijke crisis. Om financiële redenen lag de focus vooral op de waterveiligheid. Dat is heel belangrijk. Tegelijkertijd lagen er volop andere kansen. Het Rijk heeft ons toen ruimte geboden om ook andere doelstellingen dan waterveiligheid aan de dijk te koppelen.’

Samenwerken aan gezamenlijk doel

Het was in het begin nog best zoeken naar de beste manier van samenwerken, vertellen Meursing en Dijkstra. Meursing: ‘Rijkswaterstaat had een waterveiligheidsopgave, de doelstellingen van de regio waren anders.’ ‘Wij wilden aandacht voor ecologie, economie en toerisme’, vult Dijkstra aan. ‘Onderwerpen die wat ons betreft onlosmakelijk verbonden zijn met de Afsluitdijk.’ Na veel discussie en overleg werd gekozen voor een bestuursovereenkomst met heldere afspraken over samenwerking en het gezamenlijke doel: een veilige, beleefbare en groene Afsluitdijk. ‘Er is ook geopperd om als één organisatie te gaan opereren, maar achteraf ben ik blij dat we dat niet hebben gedaan’, vertelt Dijkstra. ‘Rijk en regio in één organisatie kan lastig zijn’, beaamt Meursing. ‘Je hebt te maken met cultuurverschillen en een fundamenteel andere blik op risicomanagement en -beheersing. Dat kon nu naast elkaar bestaan, waarbij we waar dat zinvol is intensief hebben samengewerkt.’

Een gedeelde basis

Het gezamenlijke doel van Rijk en regio vond zijn weerslag in de Structuurvisie Toekomst Afsluitdijk en het Masterplan Beeldkwaliteit. De vernieuwing van de Afsluitdijk moest ook een impuls zijn voor de gebiedskwaliteit en kansen bieden voor het versterken van de regionale economie. Dijkstra: ‘Ruimtelijke kwaliteit is voor Rijkswaterstaat wel belangrijk, maar voor de regio is dit essentieel. Het was mooi om te zien dat Rijkswaterstaat dit ambitieus oppakte en dat we tot een gezamenlijke visie zijn gekomen.’ ‘Dit masterplan was, naast waterveiligheid, leidend’, vult Meursing aan. ‘Ieder ontwerp, van dijkversterking tot bushokje en van Vismigratierivier tot gemaal, moet aan de eisen van het masterplan voldoen. Door deze gedeelde basis is al het werk uitgevoerd vanuit hetzelfde idee. En konden we in de uitvoering samenwerken waar dat nuttig en noodzakelijk was.’

Regio-overstijgende samenwerking

Bijzonder is volgens Dijkstra niet alleen de samenwerking tussen Rijk en regio, maar juist ook die tussen regio’s onderling in samenwerkingsverband De Nieuwe Afsluitdijk. ‘DNA heeft als programma een opdracht van twee provincies – Noord-Holland en Fryslân – én twee gemeenten – Hollands Kroon en Súdwest-Fryslân. Partijen die meestal niet zo nauw met elkaar samenwerken. Zij hebben elkaar echt gevonden in dit samenwerkingsverband.’ Een vormend moment was een financiële bijdrage van het Rijk aan de regionale initiatieven. ‘In 2011 zegde toenmalig staatssecretaris Atsma €20 miljoen aan de regio toe, op voorwaarde dat de regio minimaal hetzelfde bedrag ernaast zou leggen. Daarnaast moesten projecten mede bijdragen aan rijksdoelen. Dat teken van wederzijds vertrouwen heeft de samenwerking veel goed gedaan.’

Doelstellingen komen samen

Dankzij de samenwerking is er een rijkere dijk, aldus Meursing. ‘Een veilige, beleefbare en groene dijk met een fietspad met uitzicht op de Waddenzee, een Vismigratierivier en een gerenoveerd Vlietermonument. Samen versterken we dit toonbeeld van waterbouwkunde. En voegen we nieuwe geschiedenis toe met de Vismigratierivier en het gemaal in Den Oever.’ ‘De Afsluitdijk behoudt zijn iconische waarde’, knikt Dijkstra. ‘DNA is gestart met veel ambitie en ideeën, maar zonder geld. Het is prachtig dat we het toch hebben weten te organiseren met elkaar. En we zijn natuurlijk nog niet klaar. Het programmabureau DNA stopt, maar de samenwerking tussen Rijk en regio blijft bestaan.’