In mei 1940 hielden 225 Nederlandse soldaten zo’n 17.000 Duitsers tegen in de Slag om de Afsluitdijk – de enige plek in Nederland waar de Duitsers zijn gestopt. Niels Peters van Levvel spoort explosieven uit die tijd op. Zodat de bouwlieden veilig kunnen werken aan de dijkversterking.

De Afsluitdijk leek voor de Duitsers een handige route om ‘Vesting Holland’ vanuit het noorden binnen te dringen. Via Friesland over de dijk naar Noord-Holland. Maar dat mislukte. De kazematten bij Kornwerderzand staan op de enige plek waar Nederland Duitsland tegenhield. Daarvoor is flink gevochten. Om hier veilig te werken, moet dan ook eerst onderzocht worden of er nog explosieven uit die tijd onder de grond of op de waterbodem liggen.

Leuke puzzel: zoektocht naar het verleden

Als coördinator niet gesprongen explosieven leidt Niels Peters dit onderzoek namens bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord en Rebel). ‘Ik vind het een leuke puzzel om sporen uit het verleden te zoeken’, legt hij uit. ‘En stiekem hoop je natuurlijk toch iets te vinden, ondanks het gevaar. Dat maakt het spannend.’ De zoektocht begint met historisch vooronderzoek, onder meer met luchtfoto’s uit archieven. Op verschillende plaatsen zijn na de oorlog ook al dingen veranderd. Het vervolgonderzoek zoomt hierop in. Dan is het een sport om op basis van oude bestektekeningen, hoogtekaarten en het vergelijken van topografische kaarten aan te tonen dat bepaalde gebieden veilig zijn. Peters: ‘Als je net die ene tekening of foto vindt die je zoekt, maakt je hart een sprongetje.’

De grond afzoeken

Het vervolgonderzoek bespaart onnodige kosten en tijd, omdat een minder groot gebied intensief afgespeurd hoeft te worden. Is eenmaal duidelijk welke gebieden precies ‘verdacht’ zijn, dan zoekt een gecertificeerd bedrijf de grond af met magnetometers: apparaten die metalen objecten opsporen. Handmatig, met een quad (vierwielige brommer) of – op het water – met een bootje van aluminium, een metaal waar de magnetometers niet op aanslaan.

Na 80 jaar onder water gelijk ontbrand

De afgelopen drie jaar is zo al veel gevonden. Peters: ‘Om te beginnen brisantgranaten. Die spatten in scherven uiteen en veroorzaken veel schade. Bijvoorbeeld om vliegtuigen uit de lucht te halen of over manschappen heen te schieten en ze te verwonden. Verder pantsergranaten, met meer staal. Die kunnen bijvoorbeeld doordringen in tanks en gebouwen. En in het IJsselmeer vonden we resten van een brandbom. Die is uit een vliegtuig gegooid. Toen hij na 80 jaar boven water kwam, ontbrandde de fosfor uit de bom gelijk. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie helpt ons om explosieven te laten ontploffen. Hoe ze dat doen? In een diep gat met veel zand erover. Meestal gewoon hier op het werkterrein.’

Meer informatie

Meer weten over de Slag om de Afsluitdijk? Ontdek er alles over in het Kazemattenmuseum bij Kornwerderzand! Lees ook onze artikelen over een gevonden zeemijn uit de tweede wereldoorlog en een oefening met explosieven op de Afsluitdijk.