Bij Kornwerderzand kwam tijdens de werkzaamheden aan de Afsluitdijk een Duitse zeemijn uit de Tweede Wereldoorlog boven water. Door een oefening met een ontploffingsscenario eerder dit jaar was iedereen alert. De situatie was dan ook snel onder controle.

Bij de voorbereidende werkzaamheden voor de aanleg van de Vismigratierivier bij de Afsluitdijk is een kraanmachinist begin september in de buurt van Kornwerderzand bezig om zand en slib van de Waddenzeebodem op te graven. Daarbij haalt hij onverwacht een bolvormig voorwerp boven water met een doorsnee van ongeveer 1 meter. Omdat hij de zaak niet vertrouwt, laat hij de bol terug in het water vallen en haalt hij de verantwoordelijke uitvoerder erbij. Die legt meteen het werk stil en zorgt dat alle medewerkers het werkterrein verlaten.

Geen ontploffingsgevaar

De reactie van de kraanmachinist is terecht, zo blijkt later als medewerkers van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) in waadpakken te water gaan om het verdachte voorwerp te onderzoeken. Zij concluderen dat het een Duitse zeemijn uit de Tweede Wereldoorlog is – met wel zo’n 300 kg springstof. Destijds heeft de bol waarschijnlijk net onder het wateroppervlak gedreven. De mijn zou dan tot ontploffing komen als een boot tegen een van de uitsteeksels op de bol voer. Gelukkig blijkt er in dit geval geen ontploffingsgevaar meer te zijn. Er zit namelijk geen aanvuurlading achter de ontsteker. Mogelijk is de mijn eerder al onschadelijk gemaakt, maar om de een of andere reden niet vernietigd. Om dat alsnog te doen, brengt de EOD de mijn met een vrachtwagen naar een bunker bij de marinebasis in Den Helder. Later laten ze hem gecontroleerd ontploffen op zee.

Slag om de Afsluitdijk

De vondst is opmerkelijk, aangezien uit onderzoek blijkt dat in de Waddenzee geen mijnenveld gelegen heeft. Waarschijnlijk gaat het dus om een afgedreven exemplaar. Wel is bij Kornwerderzand in mei 1940 hard gevochten in de Slag om de Afsluitdijk – een van de weinige veldslagen die de Duitsers verloren. Sterker nog: de Stelling Kornwerderzand is de enige stelling waar Nederland erin slaagde om de Duitse troepen tegen te houden. Aannemer Levvel was zich er dan ook van bewust dat er onder meer brandbommen in het gebied konden liggen. Afgelopen februari is daarom zelfs precies in deze omgeving een oefening gehouden met een ontploffingsscenario onder de titel ‘1000 bommen en granaten’.

Oefening helpt risico’s beheersen

Deze oefening heeft ertoe bijgedragen dat alle betrokkenen kordaat en doeltreffend reageerden. Hier hadden de relevante partijen elkaar al leren kennen. Denk bijvoorbeeld aan Veiligheidsregio Fryslân, de gemeenten Hollands Kroon en Súdwest-Fryslân, Team Explosieven Veiligheid van de politie, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie, Rijkswaterstaat en Levvel. Zij hadden duidelijk afgesproken wie waarvoor verantwoordelijk was. Eerder was er al een protocol opgesteld wat er moest gebeuren bij het aantreffen van een explosief. Dankzij de oefening zijn die afspraken voor iedereen gaan leven. Door de instructies stap voor stap te volgen, hebben alle samenwerkende partijen de risico’s van de gevonden zeemijn goed beheerst.