Keileem en de Afsluitdijk zijn verbonden sinds de aanleg van de dijk eind jaren 20 van de vorige eeuw. Keileem werd in deze periode voor het eerst gebruikt als bouwmateriaal. Ook bij de huidige werkzaamheden speelt deze grondsoort een rol. Ferdinand Hakvoort van bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis) vertelt hier meer over.

Keileem en de Afsluitdijk

Zo’n 150.000 jaar geleden tijdens de Saale-ijstijd is een grote hoeveelheid keileem in Noord-Nederland afgezet. Overal waar keileem voorkomt, waren eerder gletsjers aanwezig, of was er sprake van een ijskap. Het is een mengsel van klei, zand, grind, keien en leem en werd één van de belangrijkste bouwmaterialen van de Afsluitdijk. Hakvoort licht toe: “Keileem is een heel fijn en hard materiaal en het lijkt op klei. Het laat water heel slecht door en is erosiebestendig. Zeer geschikt dus om te gebruiken voor een dijk. Ook was het simpelweg beschikbaar. Het kon zo direct uit de omgeving rond de Afsluitdijk worden gewonnen.” Hoewel dit nu bekend is, was het gebruik van keileem voor een dijk destijds nog innovatief. Bij de bouw van de Korte Afsluitdijk, nu de Amsteldiepdijk, die dateert uit 1924, is getest met het bouwen van een dijk in zee. Tijdens deze bouw moest men een materiaal vinden dat bestand was tegen de kracht van de getijden. Toen is voor het eerst keileem gebruikt en ontdekt dat dit goed werkte.

Bodem beschermen

Nu, bijna honderd jaar na de aanleg van de Afsluitdijk, werkt Hakvoort aan de bodembescherming bij de nieuwe spuimiddelen op de Afsluitdijk. Deze bescherming zorgt ervoor dat de bodem niet wegspoelt door de stroom of kracht van het water. Zowel de IJsselmeerzijde als de Waddenzeezijde wordt aangepakt. Om de nieuwe bodembescherming aan te leggen, moet de bestaande bodem op veel plekken eerst worden uitgegraven. “Bij deze werkzaamheden graven we keileem op. En je merkt dat keileem net even harder is van structuur. Je krijgt dit niet met een standaard machine weg, maar gelukkig hebben we daar ook hele mooie machines voor”, aldus Hakvoort.

Keileem wordt ontgraven rond de Afsluitdijk.

Keileem gaat lang mee

Dat het keileem hard is van structuur, heeft ook direct een positief effect op de duurzaamheid. Het keileem slijt nauwelijks en blijft stevig op zijn plaats. Dit merkt Hakvoort ook tijdens de werkzaamheden: “We merken dat op de plekken waar keileem ligt aan de IJsselmeerzijde, het zo slijtvast is dat we daar geen nieuwe bodembescherming hoeven aan te brengen. Dat vind ik wel heel opvallend.”

Hergebruik

Half april zijn de eerste lagen keileem bereikt. Veel van het keileem dat we winnen tijdens de werkzaamheden, krijgt een nieuwe bestemming. “Het keileem dat we hier weghalen, gaat naar de Vismigratierivier. Daar maken ze dammen van keileem, in het IJsselmeer op de plek waar de slingerende rivier komt. Dit helpt onder andere zoutindringing tegen te gaan, zodat het water in het IJsselmeer zoet blijft.” zegt Hakvoort. Verder krijgt Hogeschool Van Hall Larenstein in Velp keileem van de Afsluitdijk. Zij hebben een tuin, waarin verschillende grondsoorten in bakken zijn terug te vinden. Zo bestuderen leerlingen de specifieke kenmerken van deze soorten. Persoonlijk voor Hakvoort een mooie bestemming: ”Ik liep ook in die tuin toen ik daar studeerde. De cirkel is rond.”

Verder lezen

Wil je meer lezen over keileem of hergebruik van grondstoffen? Ga naar het artikel over bodembescherming rond de Afsluitdijk of duurzaam bouwen van de Vismigratierivier.