Heb je je ooit afgevraagd of we ook onder water bij de Afsluitdijk werk uitvoeren? Dat is zeker het geval! Zo versterken we de bodem bij de Afsluitdijk door de aanleg van bodembescherming. Wat dit is en hoe de aanleg in zijn werk gaat, lees je in dit artikel.

Bodem beschermen

Wat is bodembescherming en waarom is het eigenlijk nodig? Willem Frederik Louwersheimer van Rijkswaterstaat steekt van wal: “In feite zegt de naam al wat het moet doen; de bodem beschermen. Als water over een zanderige bodem stroomt, krijg je erosie. Dat betekent dat de bodem door het water meegevoerd wordt. Dit is niet altijd erg, maar als de bodem wegspoelt bij bouwwerken zoals de sluizen en het gemaal, verdwijnt de fundering. Dat zou natuurlijk dramatisch zijn voor de waterveiligheid, omdat ze dan verzakken. Dit voorkomen we door op die plekken extra lagen materiaal, zoals stenen, op de zandbodem aan te leggen.”

Controles bodembescherming

Elk jaar vinden controles plaats of de bodembescherming bij de bouwwerken nog voldoet. Zo wordt duidelijk waar deze moet worden vernieuwd of hersteld. De bestaande spuisluizen kwamen goed door de controles heen. Bij andere bouwwerken werkt bouwconsortium Levvel (BAM, van Oord, Rebel en Invesis) aan de bodembescherming. Zo is er nieuwe bodembescherming nodig bij de nieuwe spuisluizen en het gemaal. De aanleg is in volle gang.

Ontgraven

“Om nieuwe bodembescherming aan te leggen, moeten we eerst een deel van de bodem op die plek weghalen, ontgraven. Dit is nodig, omdat het water daar vrij krachtig is en ruimte nodig heeft. Dit ontgraven doen we in etappes met groot materieel. We gebruiken schepen met een kraan erop (kraanschepen), die op een enorme diepte kunnen graven. Dit schip kan zich verankeren op de bodem, zodat het op de plaats blijft. Naast dit schip ligt een ander schip, een splijtbak. Daar plaatsen we het zand en keileem in. Deze schepen werken continu samen. Het is een komen en gaan van schepen, dag en nacht, die de aannemer goed moet inplannen. Er komt dus behoorlijk wat planning en organisatie bij dit werk kijken. Levvel heeft dit gelukkig heel goed in de vingers.” zegt Louwersheimer. Inmiddels is 150.000 kuub materiaal, zoals zand en keileem, van de bodem verwijderd. Dat zijn wel 300 splijtbakken vol!

Bodem beschermen met wilgentenen

Na het ontgraven, kan de bodembescherming erop. Net als bij de aanleg van de Afsluitdijk ruim 90 jaar geleden, worden hiervoor ‘wiepen’ of wilgentenen gebruikt. “Er is veel van, ze zijn erg buigzaam en heel geschikt. We binden ze bij elkaar en maken van de bundels een raster. Dit heet een zinkstuk dat we op de bodem plaatsen.” zegt Louwersheimer. Tegenwoordig komt er eerst een soort worteldoek onder het zinkstuk. Het zinkstuk spreidt dit doek uit en is een goede overgang van de bodem naar de laag met zinkstenen die op de wilgentenen komen. Dit zijn kleinere stenen die het zinkstuk op hun plaats houden. Vervolgens komt er een toplaag van grotere stenen op die de stroom van het water aan kunnen en zorgen dat alles op zijn plaats blijft. Dichtbij de spuisluizen en het gemaal is het water turbulenter en krachtiger. Daarom gebruiken we tot 50 meter vanaf deze bouwwerken eerst een laag onderwaterbeton.”

Bij de aanleg van de Afsluitdijk in 1928 werden wilgentenen, of wiepen, gebruikt om de bodem te beschermen.

Ook in 2024 gebruiken we wilgentenen voor de zinkstukken.

De zinkstenen houden de zinkstukken op hun plaats.

Stand van zaken

De aanleg van de nieuwe bodembescherming is al behoorlijk opgeschoten. Bij de pompgroepen is de bodem aan de Waddenzeezijde vorig jaar klaargemaakt met beton. Dit jaar wordt er nog bodembescherming geplaatst aan de IJsselmeerzijde. Dit is aan de oostzijde van een van de pompgroepen al afgerond. Bij de nieuwe spuisluizen, tussen de bestaande spuisluizen, wordt nu gewerkt. Aan de Waddenzeekant is de bodem weggegraven tot NAP -18,6 meter. Dat is behoorlijk diep, een flat van zes verdiepingen zou op deze plek onder water verdwijnen. Louwersheimer: “We hebben daar nu een vlakke diepe bodem, waar we het zinkstuk kunnen plaatsen. Dat wordt wel een mooie uitdaging op zo’n diepte. Na het afzinken met zinksteen en het plaatsen van de toplaag, zijn we klaar om de bodembescherming te testen.”

Benieuwd naar andere werkzaamheden? Lees meer over het nieuwe dak van het Vlietermonument of duurzaam bouwen aan de Vismigratierivier.