Kornwerderzand is een interessant gebied, met een mix van onder meer cultuurhistorie, militair erfgoed, de Afsluitdijk als waterbouwkundig wonder en natuur. Allemaal verschillende elementen die de plek bijzonder maken voor veel meer bezoekers dan dat het gebied nu trekt. ‘Het is bijzonder dat ik, samen met Maarten de Wolff, een plan voor dit gebied mocht opstellen’, vertelt Wander Apotheker, projectleider bij adviesbureau Procap. ‘Het plan verbindt en versterkt de aanwezige trekpleisters in het gebied. Tegelijkertijd hoeft dit niet ten koste te gaan van het woongenot van de huidige bewoners van Kornwerderzand. Ook voor hen kan dit een nog fijnere plek worden.’ Onlangs is het Gebiedsplan Kornwerderzand gepresenteerd aan opdrachtgever Provincie Fryslân, gemeente Súdwest-Fryslân, bewoners en andere betrokkenen.

Geen centrale dienstregeling

Apotheker vergelijkt het gebied, met zijn talloze projecten, met een spoorwegennet. ‘Er zijn verschillende treinen. Sommige rijden al, andere staan op het punt te vertrekken of staan nog stil. Maar er is geen centrale dienstregeling. We gaan zorgen voor overzicht. We willen naar een situatie waarin iemand zegt: “Als we nog even wachten met dit project, kunnen we straks samen optrekken met dat project, zodat meerwaarde ontstaat.” Die overkoepelende visie en organisatie zetten we neer in dit gebiedsplan.’

Aansluiten bij wat er is

Met onder meer het Afsluitdijk Wadden Center, het Kazemattenmuseum en straks de Vismigratierivier zijn er al verschillende bijzondere bestemmingen in het gebied. Ook die plekken blijven zich ontwikkelen. ‘Dit zijn niet zozeer ónze plannen. We vinden het wiel niet opnieuw uit’, legt Apotheker uit. ‘Wat wij wel doen, is samenhang aanbrengen. We zorgen bijvoorbeeld dat de plannen van het Kazemattenmuseum aansluiten bij het plan voor een nieuwe voetgangersbrug, en dat die brug goed aansluit op nieuwe wandelpaden. Ook wordt het Afsluitdijk Wadden Center vertrekpunt voor een aantal wandelroutes in de omgeving, bijvoorbeeld de route langs de toekomstige Vismigratierivier. Zo sluiten we aan bij wat er al is.’ Dat doet het gebiedsplan ook wat betreft de ruimtelijke inrichting. ‘We sluiten aan bij de spectaculaire eenvoud omschreven in het Masterplan Beeldkwaliteit Afsluitdijk, zodat het gebied en zijn verdere omgeving één geheel vormen.’

Plan voor getijdeweide

Een ander voorstel uit het gebiedsplan is de realisatie van een ‘getijdeweide’ aan de Waddenzeezijde van de Afsluitdijk. ‘Een kweldergebied met wandelpaden tot “in de zee”. Oorspronkelijk waren er plannen om op die plek een kleine, sobere camperplaats in te richten met 15 plekken. Wij stellen voor om hier een multifunctionele getijdeweide aan te leggen. Met camperplekken, maar ook ruimte voor kleinschalige evenementen. Zo betrekken we de Waddenzee nog meer bij het gebied en kunnen bezoekers de omgeving beter beleven.’

Samen werken aan Kornwerderzand

Het meenemen van beelden en ideeën van betrokkenen was een harde eis van Provincie Fryslân. ‘Daarom zijn we gestart met een traject voor betrokkenen. Wat zijn jouw ideeën voor de toekomst? Waar loop je als bewoner, overheidspartij of exploitant tegenaan? Hoe wil je dat het gebied zich ontwikkelt? Uit dit traject bleek onder meer dat beheer en onderhoud van de buitenruimte erg gefragmenteerd is. Denk aan zaken als afval, groenbeheer en onderhoud van wegen en paden. Bewoners hebben geen vast aanspreekpunt en hebben daar last van. Bovendien is het zaak om de verschillende belangen binnen het gebied ook in de volgende realisatiefases, de fases waarin het project zichtbaar wordt voor buitenstaanders, blijvend te bundelen. De inrichting van een overkoepelende gebiedsorganisatie is daarom een van onze adviezen, zodat het gebiedsplan echt verder gebracht wordt.’

Sieds Hoitinga, opgavemanager Provincie Fryslân, reageert: ‘Het is mooi dat er nu een samenhangend plan is voor Kornwerderzand, waar de verschillende betrokkenen zich in kunnen vinden. Nu moeten we verder. Het plan moet bestuurlijk worden bekrachtigd bij de provincie, de gemeente en Rijkswaterstaat. De financiering is voor een deel geregeld, maar voor een deel ook nog niet. We zullen ons samen moeten inspannen om ook voor deze delen financiering te vinden. Nog een mooie uitdaging, maar een belangrijke eerste stap is gezet.’

Apotheker: ‘Ik hoop dat Kornwerderzand zich ontwikkelt tot een plek met een herkenbaar gezicht, én als onderdeel van de Afsluitdijk als geheel. Een plek die een impuls geeft aan de regio, en waar elke betrokken partij een podium heeft om haar verhaal te vertellen.’

Adviesbureau Procap stelde in opdracht van Provincie Fryslân het Gebiedsplan Kornwerderzand op in samenwerking met Maarten de Wolff, Studio Louter, Studio D en Zambeli landschapsarchitectuur.