Het project van het Vlietermonument bestaat uit drie onderdelen; de restauratie van de toren, het bouwen van een uitbreiding met horecavoorziening en het vernieuwen van de buitenruimte. Koninklijke Woudenberg heeft de restauratie van de toren inmiddels bijna afgerond, maar wat hield die in?

“Er is veel gebeurd.” vertelt Olaf Oudewaal, bouwkundig opzichter Vlietermonument bij Rijkswaterstaat die het project van dichtbij begeleidt. “Van boven naar beneden hebben we het koperen dak vernieuwd en voorzien van een nieuwe bliksemafleider. Daarnaast zat de grootste betonschade onder het koperen dak. Dat was wel een verrassend feitje dat naar voren kwam bij het onderzoek. Dit kwam door de constructie. Het koperen dak rust blijkbaar direct op het beton. Het dak kan heel snel opwarmen en afkoelen. De lucht die er onder zit, condenseert dan, maar kan niet op tijd verdampen. Dan trekt het vocht in het beton en tast het de wapening aan. Dat hebben we nu opgelost. Het nieuwe dak is ventilerend, waardoor er wel condenswater onder kan verdampen en afgevoerd wordt.”

Wanden opgeknapt

Naast het betonherstel op het dak, zijn ook de betonnen wanden helemaal opgeknapt. Eerst zijn alle oude verf- en stuclagen verwijderd waarna het beton is nagelopen en waar nodig hersteld. “Waar we het meeste werk aan hadden, was de wand met de hoge kolommen van beton aan het IJsselmeer. Bij de bouw zijn schroeven met houten pluggen precies bij de wapening in het beton geplaatst. Daardoor was er een directe verbinding, waardoor het water kon doordringen. De wapening ging roesten, zette uit en veroorzaakte scheuren. Ook hebben we reparaties die eerder gedaan waren allemaal opnieuw uitgevoerd. Deze waren namelijk met een niet ademend waterdicht materiaal uitgevoerd. Daar kwam vocht achter, dat vervolgens niet weg kon en verder het beton indrong. Alle messing kozijnen zijn uitgenomen, en gerestaureerd. Dit gaf meteen de mogelijkheid om de betonschade in de kolommen ter herstellen. Nadat deze punten allemaal hersteld waren, is de toren in een dunne stuclaag gezet en twee verflagen.” vertelt Oudewaal.

Verwijderen materialen

In de toren is ook het nodige werk verzet. Zo is de hemelwaterafvoer en het beton en de tegels in het trappenhuis hersteld. Ook is de trapleuning verplaatst, omdat deze net te dicht tegen de muur aan zat om de leuning goed vast te pakken. Daarnaast kwam het team verschillende verrassingen tegen voorafgaand en tijdens het werk. Oudewaal licht toe: “We hebben een aantal stoffen moeten verwijderen. Zo was de hemelwaterafvoer vervuild met slib met zware metalen van het verkeer op de Afsluitdijk. Ook was er in de keuken van de lunchroom brand geweest toen ze nog met stookolie werkten. Die olie was gaan lekken en vonden we onder de vloer. En er is in het verleden chroom zes verf gebruikt. Al deze materialen hebben we onder de juiste condities verwijderd en afgevoerd, zodat iedereen veilig kon werken.”

Wibo van der Jagt, Directeur Realisatie Koninklijke Woudenberg: “Het is mooi dat Rijkswaterstaat oog heeft voor monumentaal erfgoed. Wij konden in goede samenwerking onze restauratie-expertise in meerdere disciplines inzetten.”

Nog op de planning

De restauratie van de toren is nog niet helemaal afgerond. Een aantal werkzaamheden wordt pas afgerond als de nieuwbouw gerealiseerd is. Oudewaal: “De aansluiting richting de stoep en de bestrating moeten we nog maken. Na de aansluiting volgt nog wat stucwerk. Ook het aanbrengen van de tegels van de befaamde Koninklijke Tichelaar doen we pas aan de het eind. De tegels zijn kostbaar en we willen niet dat ze beschadigen tijdens de nieuwbouw. En wat we ook nog moeten doen, is de inrichting van het souterrain en de wandafwerking nadat het doorbreken naar de nieuwbouw gedaan is.”

Bouwsporen terug laten komen

De restauratie van de toren zal Oudewaal niet snel vergeten. “Het is zo’n bijzonder gebouw en prachtige omgeving, een hele fijne werkplek. Wat me het meest bijblijft aan het werk is hoe de toren er nu bijstaat in vergelijking met toen we begonnen. We hebben originele details uit het ontwerp van Dudok weer teruggebracht. Deze bouwsporen zijn bij eerdere werkzaamheden weggewerkt, maar wij willen juist laten zien hoe het ooit bedoeld is. Een voorbeeld is een kleine verspringing in de betonnen wanden. Daardoor leeft het monument weer, omdat je meer contrast krijgt tussen de materialen. Ook buiten gaan we op het bordes twee houten bankjes terugplaatsen die er vroeger stonden. En bij de aansluiting van de dijk naar het monument komt weer een niveauverschil, zodat het beeld richting het monument weer ontstaat zoals in 1933. We kruipen echt in de huid van de architect, dat maakt het werk ook zo leuk.” aldus Oudewaal.

Nieuwbouw

Nu de restauratie bijna tot zijn einde is gekomen, gaat het project de volgende fase in. Daarbij ligt de focus op de uitbreiding van het Vlietermonument. Die krijgt een andere vorm. Lees meer over de plannen voor de uitbreiding van het monument.