Tijdens de bouwwerkzaamheden aan de Afsluitdijk houden we rekening met bijzondere planten en dieren op de Afsluitdijk en dit werpt zijn vruchten af. Planten als zeekool, strandbiet en zelfs zeelathyrus zijn teruggekeerd op de Afsluitdijk. Ook een bijzondere vogelsoort, de zilverreiger, is weer gespot op de dijk! Om dit voor elkaar te krijgen hebben we verschillende – soms inventieve – oplossingen ingezet.

Ecoloog en bouw

Ecologie is de studie van de samenhang van de natuur. “De rol van de ecoloog binnen de infrasector is om te kijken welke kansen er zijn binnen een bouwproject voor de natuur en de biodiversiteit. Je kijkt op welke manier je die kunt stimuleren,” vertelt Sophie Lauwaars, ecoloog bij Rijkswaterstaat. “Op de Afsluitdijk groeien van oudsher al bijzondere planten en er leven allerlei diersoorten. Die wil je natuurlijk behouden. Ook zorgen we ervoor dat de aannemer kan werken naast een Natura 2000-gebied. Omdat dat beschermd gebied is, hebben we te maken met natuurwetgeving.“

Natuurwetgeving

Hoe zorgen we er bij de Afsluitdijk voor dat we aan natuurwetgeving voldoen? Dennis Wansink, ecoloog bij bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis), legt uit: “Je begint met een natuurtoets waarin je heel breed kijkt naar alle werkzaamheden en activiteiten. Daarin nemen we de gebiedsbescherming mee. De Afsluitdijk heeft te maken met Natura 2000-gebieden aan beide kanten; de Waddenzee en het IJsselmeer. Dan kijk je naar de soortenbescherming. Welke dieren en planten komen op of langs de Afsluitdijk voor? Welke daarvan komen weinig voor of zijn beschermd? Met deze gegevens bepalen we wat de impact is van de werkzaamheden op hun leefomgeving. Voor de beschermde soorten en gebieden dragen wij maatregelen aan die de aannemer dan moet uitvoeren.”

Het Levvel-bloc weegt 6.500 kg (6,5 ton) en heeft aan de bovenkant twee ‘poeltjes’ en een ruwe bovenlaag waarop algen en plantjes kunnen groeien.

Ecologische dijk

“We doen veel op het gebied van de natuur aan de Afsluitdijk, waaronder ‘De Ecologische Dijk’. Zo hebben de Levvel-blocs aan de Waddenzeekant een speciale ruwe toplaag en inkepingen gekregen, zodat planten zich kunnen hechten aan het beton en kleine zeedieren daar kunnen rusten. Ook zijn er zeldzame zaden bovenaan de dijk op zestien plaatsen uitgezet en is de dijk ingezaaid met een kruidenrijk grasmengsel met 19 soorten. Zo’n kruidenrijke dijk is niet alleen mooi. Zo’n toplaag is ook nog eens veel beter voor de dijk dan een strakke grasmat. De wortels van de kruiden gaan namelijk veel dieper de grond in dan gras waardoor de dijk beter tegen de krachten van het water kan. Dus de dijk wordt ook nog eens erosiebestendiger”, vertelt Lauwaars.

Kruidenrijk mengsel groeit op de Afsluitdijk

Kruidenrijke grasmat op de Afsluitdijk

Ook de zeldzame zeelathyrus is uitgezet bovenop de dijk en is deze zomer gespot op de dijk.

Voor de vogels

Wansink voegt daar aan toe: “Een heel belangrijk uitgangspunt is het voorkomen van verstoring van vogels die langs de dijk zitten. Omdat overal aan de dijk gewerkt is, was het onmogelijk om de vogels niet te verstoren. De maatregel was daarom niet overal tegelijk te werken, zodat de vogels altijd ergens een rustplek hebben. Broedende vogels zijn altijd een probleem voor dit soort projecten. Ze zijn overal en het maken van een nest kan in een weekend gebeuren. Dan moet je wachten tot de jongen zijn uitgevlogen. Daarom heeft iemand elke dag zijn hond uitgelaten langs het stuk dijk waar werd gewerkt. Vogels houden niet van honden, dus dat heeft ervoor gezorgd dat vogels elders op de dijk gingen nestelen.”

Resultaat!

“We zien nu de resultaten van de maatregelen. De zaden bovenop de dijk zijn aan het uitkomen en verspreiden zich, zodat deze planten over de hele lengte van de dijk gaan voorkomen. En daar zitten mooie soorten bij; de zeekool, zeevenkel, strandbiet, wilde kool en sinds kort ook de zeldzame zeelathyrus. Dat is een prachtig resultaat en ook nog eens heel belangrijk. De Afsluitdijk is voor insecten en vogelsoorten een verbindingsweg tussen Noord-Holland en Friesland. Met de begroeiing kunnen ze schuilen en eten tijdens de oversteek van de 32 kilometer lange dijk,”, vertelt Wansink enthousiast. “Ook merken we dat we niet alles kunnen voorspellen. Zo zijn er dieren die op drukke plekken voorkomen. Zo zit er een steenmarter, een beschermde diersoort, in de kazematten, vlakbij de werkzaamheden aan het nieuwe gemaal bij Den Oever. En ook vogels vinden op de Robbenplaat vlakbij veel geluid, rumoer en beweging toch een beschutte plek om te nestelen. Daaronder zijn lepelaars en drie soorten reigers: blauwe en zowel kleine als grote zilverreigers. Dat vind ik wel heel bijzonder.”

Grootste uitdaging

Zo’n groot project kent ook de nodige uitdagingen. “De Afsluitdijk is natuurlijk maar een heel dun lijntje tussen twee Natura 2000-gebieden. Alle werkzaamheden moeten op dat dunne lijntje gebeuren zonder dieren te verstoren en soorten weg te jagen. Tegelijkertijd moesten er auto’s rijden, vissers vissen, de bewoners weinig last hebben, sluizen water afvoeren en schepen laten passeren. Alle belangen op elkaar afstemmen was de grootste uitdaging. Heel veel overleggen met alle partijen was de oplossing”, vertelt Wansink.

Natuur en techniek

“Wat ik zo bijzonder vind aan het project Afsluitdijk, is dat we de kansen hebben kunnen meenemen die er zijn. Je kijkt bij een heel technisch project wat er mogelijk is voor de natuur. Ik vind het heel gaaf om te zien dat de blokken – die zijn ontworpen voor de bouw – speciaal aangepast zijn voor de planten en dieren. Een mooi voorbeeld dat waterveiligheid en natuurbeheer hand in hand gaan.” zegt Lauwaars. Wansink voegt daar aan toe: “Wat ik het leukste vind, is dat het niet alleen om beschermde soorten gaat, maar dat er juist ook iets extra’s is gedaan, zoals het behouden van zeekool, zeelathyrus en de kruidenrijke dijk. Dat zou op veel meer plaatsen moeten gebeuren. En de goede samenwerking tussen de ecoloog, aannemer en ingenieurs is heel prettig, zo kunnen we meedenken in oplossingen om het beste eruit te halen. Zowel qua waterveiligheid als natuur.”