Moderne technieken en oude ambachten bij dijkversterking
Het speciale kraanponton Titaan legde alle 70.000 innovatieve Levvel-blocs op de Afsluitdijk. Een belangrijke mijlpaal in de versterkingswerkzaamheden aan de Waddenzeezijde. Ook aan de IJsselmeerzijde is bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis) zo goed als klaar met het vernieuwen van de dijkbekleding.
Achterland beschermen tegen hoogwater
Met de dijkversterking zorgen Rijkswaterstaat en Levvel ervoor dat de Afsluitdijk – eventueel met later benodigde aanpassingsmaatregelen – het achterland ook de komende 100 jaar kan beschermen tegen hoogwater op de Waddenzee. Zelfs als de zeespiegel stijgt én er een extreme storm opsteekt. ‘Aan de Waddenzeezijde brengen we daarvoor een nieuwe schil aan op de bestaande dijk’, verduidelijkt Rolf Bruins, technisch adviseur en objectleider voor de dijkversterking bij Rijkswaterstaat. ‘We maken de dijk hoger, breder en stabieler, zodat hij hogere waterstanden en hogere golven aankan. Aan de IJsselmeerzijde beschermt de Afsluitdijk niet tegen het water van de Waddenzee. Daarom hoeven we de dijk zelf niet aan te passen. Daar vernieuwen we alleen de dijkbekleding. Daarmee voorkomen we bijvoorbeeld dat de snelweg A7, die over de dijk gaat, onderuitzakt door een storm.’
Waddenzeezijde: Levvel-blocs nauwkeurig plaatsen
Een belangrijke rol in de versterking aan de Waddenzeezijde is weggelegd voor de innovatieve betonblokken op het ondertalud – het onderste schuine deel van de dijk. Deze Levvel-blocs hebben een speciale vorm en grijpen als legoblokken in elkaar. ‘Dit is de eerste keer dat we deze blokken echt toepassen’, benadrukt Jelle Mens, projectmanager dijk, dammen en havens bij Levvel. ‘Het is de uitdaging om ze heel nauwkeurig te plaatsen en zo strakke rechte lijnen te maken.’
Mens vervolgt: ‘Het ondertalud van de doorgaande stukken dijk is nu klaar. Dat is een grote stap en belangrijke mijlpaal. Met de Titaan, een speciaal ponton met een kraan erop, hebben we maar liefst 70.000 blokken geplaatst. Dat geeft een goed beeld van het eindresultaat.’ Bruins vult aan: ‘Het werk werd verschillende keren verstoord, bijvoorbeeld door de vondst van zeemijnen. Desondanks is het werk volgens planning uitgevoerd.’
Speciaaltjes: andere dynamiek
Ook de versterking van het boventalud aan de Waddenzeezijde is inmiddels klaar. Daar plaatste Levvel Quattroblocks; zes- tot negen-kantige betonnen blokken die de hoge golven remmen. Nu volgen nog de ‘speciaaltjes’: de stukken waar de lange rechte lijn van de dijk onderbroken wordt, bij Den Oever en Kornwerderzand. Mens: ‘Die moeten we aansluiten op de doorgaande stukken. Dat werk heeft een heel andere dynamiek. Niet meer steeds dezelfde handelingen herhalen, maar veel verschillende, kortdurende activiteiten. Daardoor is de voortgang ook minder duidelijk zichtbaar.’
IJsselmeerzijde: versterking verschilt per dijkvak
Aan de IJsselmeerzijde is de dynamiek van het werk nog weer anders. ‘Hier is de dijk verdeeld in een groot aantal dijkvakken, die we elk tot een andere hoogte versterken’, vertelt Jan-Willem van Leijen, projectleider IJsselmeer bij Levvel. ‘We hebben per vak doorgerekend tot welke hoogte versterking nodig is. Maar de manier van werken is eigenlijk overal hetzelfde – de enige uitzondering is de aansluiting op de Vismigratierivier bij Kornwerderzand. Daar is het minder rechttoe rechtaan en echt maatwerk. We zijn alle vakken langsgegaan met een treintje: een serie kranen die elk op hun beurt een volgende stap van de versterking uitvoerden.’
Werken vanaf het water: geen hinder voor weggebruikers
Bijzonder aan dat treintje is dat alle werkzaamheden vanaf het water werden uitgevoerd. De eerste stap was dan ook om de berm langs het water vlak te maken en daar rijplaten op te leggen voor het materieel dat volgt. Vervolgens werd de bestaande bekleding van basaltblokken uitgebroken en opgeslagen voor hergebruik. Daarop volgde het maken van een zogeheten teenschot: een wand aan de onderkant van de steenbekleding om te voorkomen dat die naar beneden kan schuiven. Die bekleding begint met een laag geotextiel – waterdoorlaatbaar, kunststof textiel – een filterlaag en tot slot de betonnen Quattroblocks. Die zijn nu allemaal gelegd. Tot slot zijn de blokken ‘ingewassen’ met gebroken basalt, om de stabiliteit van de bekleding te garanderen.
Ambachtelijke steenzetters
Van Leijen: ‘Steenzetters maken de aansluiting aan de bovenkant met de hand. Van het basalt dat we uitbreken plaatsen we aan de bovenkant nog een stukje terug. Omdat basalt een natuurproduct is, heeft het verschillende afmetingen. Die aansluiting is dan ook echt een puzzel; dat is machinaal niet te doen. Het is ook mooi dat we dit ambacht op de Afsluitdijk in ere kunnen houden. Sommige steenzetters komen uit families waarvan meerdere generaties aan de dijk gewerkt hebben.’
Ecologische dijk
Wist je dat we de dijk niet alleen versterken met beton, maar ook met groen? Boven op de dijk – de kruin – en aan de IJsselmeerzijde – het binnentalud – zaaien we een speciaal mengsel in met maar liefst 19 plantensoorten: niet alleen grassen, maar ook bloeiende kruiden. Daarmee verbeteren we de biodiversiteit én maken we de dijk sterker. De wortels van de kruiden groeien namelijk dieper dan die van gras. Ze houden de bodem daardoor beter vast als er water overheen spoelt. Hierdoor kunnen de kruin en het binnentalud niet verdwijnen door erosie, oftewel afslijting.
De begroeiing voor de Waddenzeezijde is verzameld op de Afsluitdijk zelf. De zaden van planten die hier stonden zijn verzameld en gedroogd. Na het afronden van de werkzaamheden worden ze weer teruggeplaatst. Het gebruik van zulke inheemse zaden is belangrijk omdat ze goed zijn aangepast aan ons klimaat. Daardoor zijn ze vruchtbaar en dat is bijvoorbeeld weer goed voor de wilde bijen.