De afgelopen jaren wordt er niet alleen hard gewerkt óp de Afsluitdijk, maar ook onder water langs de Afsluitdijk. Zowel in de Waddenzee als in het IJsselmeer is de bodem nabij de dijk nagelopen en waar nodig de bescherming hersteld of opnieuw aangelegd. Na ruim twee jaar zijn de werkzaamheden aan de bodembescherming klaar. Een prachtig resultaat!

In 2024 is de aanleg van de bodembescherming aan de Waddenzeekant afgerond. Dit jaar is het de beurt aan de IJsselmeerzijde van de Afsluitdijk. Om de bodembescherming aan te leggen, wordt de bodem eerst ontgraven. Daarop komt materiaal, zoals lagen breuksteen van verschillende groottes, die waar nodig samengehouden worden door onderwaterbeton. Willem Frederik Louwersheimer, adviseur waterbouw bij Rijkswaterstaat, legt uit waarom bodembescherming belangrijk is: “Het beschermen van de bodem is nodig, omdat we water afvoeren vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee. En zeker bij een groot verval leidt dit tot erosie. Het belangrijkste doel van de bodembescherming is om verzakking door erosie van de bouwwerken, zoals de sluizen en het gemaal, te voorkomen. In de jaren dertig zijn achter de uitstroomkokers bij de spuisluizen in de Waddenzee kuilen van 30 meter diep uitgeschuurd en zijn ze 35 jaar bezig geweest om die stabiel te krijgen. Daar hebben we heel veel van geleerd. Zo ook dat we de bodem liever van te voren ontgraven en beschermen. Dus dat hebben we gedaan.”

Aanleg bodembescherming bij de nieuwe spuisluizen bij Den Oever met onderwaterbeton

Aanleg bodembescherming nieuwe spuisluizen

Verschillende bodems

Er zijn verschillende omstandigheden in Den Oever en Kornwerderzand die belangrijk zijn bij de aanleg. Edwin Spelier, teammanager bodembescherming bij bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis), legt uit: “Ten eerste hebben we in Den Oever te maken met monumentale spuisluizen uit de jaren dertig én nieuwe spuisluizen die tussen de oude ingebouwd zijn. Bij Kornwerderzand zijn alleen oude spuisluizen. Een ander groot verschil is de bodemgesteldheid. In Den Oever bevat de bodem keileem en is daardoor minder erosiegevoelig. Op Kornwerderzand is de bodem meer zanderig en daar treedt erosie dus eerder op. Daarom is het oppervlak van de bodembescherming verschillend. In Kornwerderzand loopt deze verder door vanaf de spuisluizen.”

Heipalen

“Wat een derde verschil is,” vervolgt Spelier, “is dat de spuisluizen bij Kornwerderzand op heipalen staan vanwege de zachtere grond. In Den Oever staan ze direct op het keileem. Bij Kornwerderzand is daarom enkele jaren geleden een extra constructie gebouwd van damwanden en beton (stabiliteitsconstructie) om bij storm tegendruk te geven aan het water. Zo voorkomen we dat de sluizen van de heipalen worden gedrukt. We hebben de bodembescherming op deze constructie aangesloten.”

Ogen onder water

Bij het bepalen van de plaatsing van de bodembescherming, maakt Levvel gebruik van ingenieuze tools. Spelier: “We gebruiken verschillende metingen om te bepalen wat waar ligt op de bodem. We meten bijvoorbeeld vanaf een bootje de diepte met behulp van geluidsgolven (multibeam). Door het tijdsverschil te meten van de uitgezonden en de weerkaatste geluidsgolf, geeft dit een onderwaterbeeld van de diepte. Met ons eigen software programma, het Van Oord Survey Systeem (VOSS) kunnen we deze gegevens inladen en meteen zien hoe het erbij ligt. Dit wordt ook gebruikt op de kranen, dus we kunnen als het ware live meekijken onder water.” Louwersheimer is zeer te spreken over het survey systeem: “De gegevens van de metingen onder water worden heel slim en efficiënt ingeladen en het systeem geeft direct de gemaakte constructies weer. Dat geeft me als opdrachtgever inzicht in wat er gebeurt op de bouwplaats en creëert ook vertrouwen.”

Onverwachte wending

Tijdens de aanleg aan de Waddenzeezijde bij Den Oever moest het team ook omgaan met een onverwachte wending. Spelier: “Op deze plek gebruikten we onder de lagen breuksteen zinkstukken van wilgentenen. Zinkstukken bestaan uit geotextiel geknoopt aan wiepen (van wilgentenen). Die bleken, tegen alle verwachtingen en berekeningen in, te verschuiven. Er zijn enkele zinkstukken afgeschoven naar de diepe ontgrondingskuil. In goede samenspraak hebben we daar toen een oplossing voor gevonden. In plaats van de zinkstukken hebben we twee extra lagen kleinere stenen (hydraulisch open filter) aangebracht, die zorgen dat het zand niet meegevoerd kan worden door het water.”

Samenwerking

“Vooral de samenwerking vind ik heel prettig. We overleggen regelmatig, wat zorgt voor begrip en dat we een zelfde taal spreken.” zegt Louwersheimer. Spelier knikt instemmend en vult aan: “Daardoor kunnen we snel schakelen als er onverhoopt toch ontwerpwijzigingen nodig zijn, zoals met de zinkstukken.”

Monitoren

De aanleg van de bodembescherming is nu afgerond. Hoeft er dan niks meer te gebeuren? Louwersheimer: “In principe niet. De bodembescherming kan er nu weer een tijdje tegenaan. Maar natuurlijk blijven we jaarlijks monitoren of er vervormingen zijn en als het nodig is, herstellen we die.”

Aanleg bodembescherming in getallen

• 350.000 m3 ontgraven
• 110.000 ton breuksteen
• 50.000 m2 bodembescherming
• 9.300 m3 beton