Dinsdag 24 november werd een digitale bijeenkomst voor omwonenden, belanghebbenden en belangstellenden gehouden. Via het webinar zijn meer dan 200 betrokkenen bijgepraat over de werkzaamheden op en bij de Afsluitdijk, door Rijkswaterstaat, De Nieuwe Afsluitdijk, Windpark Fryslân, bouwconsortium Levvel en aannemerscombinatie Zuiderzeewind. De vragen die gesteld werden naar aanleiding van de webinar, vind je hieronder.

Vragen aan DNA

Het is druk in Kornwerderzand. Hoe verloopt de samenwerking met Rijkswaterstaat en Levvel?

Er is voortdurend overleg tussen het team van De Nieuwe Afsluitdijk en de teams van Rijkswaterstaat en Levvel. Zoals gezegd werken we op een ‘postzegel’ en moet het werk goed op elkaar worden afgestemd.

Hoeveel vissen verwachten jullie door de vismigratierivier?

Als de Vismigratierivier klaar is, verwachten we duizenden vissen per dag die door de opening in de Afsluitdijk zwemmen. De Vismigratierivier is dag en nacht open. Tenzij de waterveiligheid in gevaar is – bijvoorbeeld met zware storm – dan sluiten we de dijk met een stormvloedkering.

Wordt de planning van de VMR beïnvloed door de uitloop van de werkzaamheden aan de spuisluizen

We zijn nog in afwachting van de exacte invloed die de vertraging van deze werkzaamheden op de Vismigratierivier heeft.

Komen de blije vissen ook als kunstwerk in de VMR?

De partijen onderzoeken op welke manier het beeldmerk “Blije vissen” een goede plek kan krijgen in of nabij de Vismigratierivier.

Bij welk peil sluit de doorlaat van de VMR?

1,50 meter + NAP

Wat gebeurt er bij springvloed?

Het systeem van de Vismigratierivier is er op berekend dat ook met springvloed de vissen de dijk kunnen passeren. Mocht de springvloed, bijvoorbeeld in combinatie met storm, dusdanig hoog water opleveren, dan kunnen we ervoor kiezen om de dijk te sluiten met de stormvloedkering. In het IJsselmeer kunnen we de Vismigratierivier aan het eind ook afsluiten.

Welke vissen hoop je naar het Ijsselmeer te krijgen?

Sterke zwemmers als elft, zeeprik, bot, zeeforel en zalm zwemmen zelfstandig naar de andere kant van de dijk. Zwakkere zwemmers als glasaal, spiering, driedoornige stekelbaars en jonge vissen kunnen zich door de stromingen laten meevoeren.

Kun je straks een volledig rondje lopen langs de vismigratierivier?

Ja, het is straks mogelijk om helemaal om de Vismigratierivier heen te lopen. Wandelaars kunnen via een brug naar de andere kant komen.

Waarom moet schip daar een 360 graden draai maken?

Om (tijdens de bouwfase) te kunnen keren en dezelfde route terug te kunnen varen.

Waarom zou een schip moeten kunnen draaien in een vismigratierivier

Dit is alleen tijdens de bouwfase. Als de vismigratierivier gebouwd is kan en hoeft dat niet meer.

Bij welke waterstanden wordt VMR gesloten i.v.m. waterveiligheid?

1,50 meter + NAP

Wat zijn de stroomsnelheden bij stijgende zeespiegel?

Vanuit het NIOZ, het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek, worden sinds 1998 vanaf de veerdienst tussen Texel en Den Helder metingen verricht aan de stromingen en de vorm van de zeebodem in het Marsdiep. Deze dagelijkse metingen laten zien dat de stromingen in de westelijke Waddenzee grotendeels bepaald worden door de getijgolf in de Noordzee. Het water wordt met 1-2 m/s de Waddenzee ingestuwd. Bij de Afsluitdijk wordt deze stroming afgebogen en zoekt het water zich een weg noordwaarts. Na de ontmoeting met de Vliestroom wordt de stroming weer westwaarts langs de Eierlandse kom richting Marsdiep teruggevoerd.

Hoe wordt het zoute water buiten gehouden?

Het zoute water wordt buiten gehouden doordat tijdens de ‘vloed’ de sluisdeuren in het Waterregelwerk / Afsluitmiddel dicht zijn.

Wanneer en hoe kunnen we naar de uitvoering van werken kijken?

In 2021 doorlopen we het aanbestedingstraject, waarbij de aannemer wordt gekozen. We hopen dan eind 2021 echt te kunnen gaan bouwen aan de Vismigratierivier. Eind 2023 hopen we de eerste vissen erdoor te kunnen laten zwemmen. We zijn van plan om in de loop van 2021 een uitkijkpunt bij het Kazemattenmuseum te maken.

Is de combinatie vis, vogels en windmolens niet strijdig? Vissen hebben last van onderwater geluiden en vogels van draaiende wieken.

Precies de reden dat we de vissen en vogels ‘verleiden’ of ‘uitnodigen’ om via Kornwerderzand te zwemmen en te vliegen. En niet via Breezanddijk waar de molens staan.

Geen info over Blue Energy?

De volgende keer (voorjaar 2021) besteden we ook aandacht aan Blue Energy.

Hoe staat het met de planning van de verbreding van de sluis bij Kornwerderzand?

Voor het vervangen van de bruggen in de A7 liggen we op schema (gereed in 2025). In de basis is dat ook zo voor de sluis (2028). Voor beide projecten zijn we nu wel met de voorbereidingen gestart (zoals het graven van geulen in het IJsselmeer).

Vragen aan Rijkswaterstaat

Rekenfout of ontwerpfout? Kan dat worden toegelicht?

Het gaat om hydraulische randvoorwaarden. Dit zijn reeksen van combinaties van waterstanden en golfhoogtes die kunnen optreden. Ze worden gebruikt om te berekenen hoe sterk constructies moeten worden gebouwd. Bepaalde reeksen waren niet meegenomen. Het ging om relatief lage waterstanden waarbij toch vrij hoge golven kunnen optreden in het IJsselmeer.

Wat was de rekenfout?

Het gaat om onvolledige gegevens. Hydraulische randvoorwaarden zijn reeksen van combinaties van waterstanden en golfhoogtes die kunnen optreden. Ze worden gebruikt om te berekenen hoe sterk constructies moeten worden gebouwd. Bepaalde reeksen waren niet meegenomen. Het ging om relatief lage waterstanden waarbij toch vrij hoge golven kunnen optreden in het IJsselmeer.

Is dit geen geldverspilling? Als de zeespiegel stijgt moet er een Europese Kustboog worden aangelegd en is deze Afsluitdijk hoog en sterk genoeg.

Met de maatregelen zorgen Rijkswaterstaat en Levvel ervoor dat de Afsluitdijk tot ten minste 2050 weer bestand is tegen de kracht van het water. Mochten de omstandigheden en trends tegen die tijd zijn veranderd en blijken dat er aanvullende maatregelen nodig zijn, zullen we dan kijken wat de best passende oplossing is.

Kan Rijkswaterstaat niet goed plannen of weet men niet welke waterhoogtes maatgevend zijn? Kostbare foutjes

De renovatie van de Afsluitdijk is een heel groot, iconisch project en bestaat uit meerdere deelprojecten. Er is een uitgebreid proces doorlopen waarbij ook diverse externe experts zijn betrokken. Helaas ontbrak toch de combinatie die voor het ontwerp van belang bleek te zijn. Het ging om een combinatie van relatief lage waterstanden waarbij toch vrij hoge golven kunnen optreden. Dit betreuren wij uiteraard zeer.

Nou zijn spuisluizen niet de meest complexe kunstwerken. Hoe kan het dat Rijkswaterstaat er zo naast zit dat e.e.a. opnieuw ontworpen moet worden?

Als de juiste randvoorwaarden worden toegepast dan blijken relatief hoge golven vanuit het IJsselmeer als het ware in een gesloten koker te lopen. De golfenergie kan dan niet weg waardoor grote druk ontstaat. Dit worden golfklappen genoemd. De stalen schuiven in de spuisluizen zullen dan door overbelasting bezwijken. De constructie voldoet op onderdelen niet aan de Waterwet en het Bouwbesluit, waarmee de veiligheid niet is geborgd en geen vergunning zal worden verleend. Om deze redenen moet het ontwerp worden aangepast.

Heeft de vertraging van de gemalen invloed op de bouw van de hoogwaterkering bij Den Oever?

Nee, dat heeft geen invloed.

Waarom is de spuicapaciteit bij Den Oever uitgebreid terwijl het verval bij KWZ groter is?

Tijdens de planstudie is de voorkeur geuit voor een oplossing met pompen ten behoeve van de waterafvoer. Daarbij werd gedacht aan het inbouwen van (vaste of uithijsbare) pompen in de spuikokers. Den Oever had de voorkeur, omdat daar minder spuiverlies zou optreden door het kleinere verval en omdat er meer spuikokers zijn om pompen in te bouwen. De planstudie is afgerond met Den Oever als aangewezen locatie om waterafvoercapaciteit te vergroten.

In de contractvoorbereiding is besloten om ontwerpende partijen toch meer vrijheid te geven en werd extra waterafvoer door middel van spuien ook mogelijk gemaakt ‘spuien als het kan en pompen als het moet’.

Vragen aan Windpark Fryslân

Van welk materiaal is de gevel van het transformatorstation?

Het hele gebouw is van beton. De betonnen gevel is bekleed met een facade, die bestaat uit aluminium delen.

Is er met de plek waar de turbines komen rekening gehouden met eventuele vogeltrek?

Ja. WPF heeft veel veldwerk gedaan naar de aanwezigheid van vogels in het gebied, maar ook op vlieghoogte. In de milieueffectrapportage/vergunningen staan een ‘Passende Beoordeling’ en natuurtoetsen. Dit is een beoordeling van de effecten van het windpark op het Natura 2000-gebied en op de vogels in dit gebied. Hierbij is onder andere gekeken naar de beschermde vogelsoorten, waaronder vogels die trekken. De beoordeling geeft inzicht in aanvaringsslachtoffers en barrièrewerking.

De precieze locatie en de vorm van Windpark Fryslân zijn het resultaat van jarenlang passen en meten. Er is rekening gehouden met vaarroutes, de visserij, vliegroutes, het schietgebied van defensie, de Waddenzee, de trekvogels en vleermuizen, watersport, toerisme én de monumentale dijk.  Onder andere is er uitgebreid ecologisch onderzoek gedaan. Zie ook het bovenstaande antwoord. Op basis van de onderzoeken (waaruit o.a. bleek dat de vlieghoogte van sterns/visdieven < 40 m te zijn) is onder andere de tiplaagte van de windturbine verhoogd. Ook heeft WPF naar aanleiding van de onderzoeken een werk- en natuureiland ontworpen bij Kornwerderzand. 

Het werk- en natuureiland bestaat uit ongeveer 2 hectare boven water en twee ondiepe waterzones van samen ongeveer 25 hectare. Het gebied wordt beschermd tegen golven en stroming door een luwtedam van 800 meter. Het werkeiland kan worden gebruikt voor opslag van materialen. De geul, tussen de twee ondieptes, kan gebruikt worden door werkschepen om te wachten of om te schuilen in de luwte van het werkeiland. Tijdens de bouw van de windturbinefundaties bouwt Zuiderzeewind het werkeiland om tot een natuureiland. Het natuureiland wordt een aantrekkelijk foerageer- en rustgebied voor vogels met ernaast een kunstmatig rif voor vissen.  Vanaf het moment dat de eerste windturbine draait, heeft het totale eiland alleen een natuurfunctie en mag het niet meer als werkeiland gebruikt worden.

Waarom kunnen de plaatjes aan de ene kant wel en aan de andere kant niet bewegen?

Bij het ontwerp van het transformatorstation is, in samenwerking met de architect, gekozen voor een bewegende/kinetische façade en een vaste/niet-kinetische façade. De aluminium plaatjes zijn identiek aan beide kanten en zorgen voor een uniforme uitstraling van het gebouw. Vanaf de Afsluitdijk kan men het bewegende/kinetische deel van het gebouw goed zien. Aan deze kant bewegen de plaatjes mee met de wind en het water. Aan de waterkant hebben we gekozen voor een vast/niet-kinetisch deel, omdat we willen dat het gebouw (vanaf het water) zoveel mogelijk wegvalt tegen de lucht en de Afsluitdijk.

Wanneer kan ik tussen de gebouwen door lopen?

Het transformatorstation is voor het publiek toegankelijk vanaf het begin van de zomer, wanneer alle windturbines draaien.

Wie zijn de gebruikers van de windstroom?

Het windpark bestaat uit 89 turbines van 4,3 MW en produceert in totaal 383 MW groene stroom. Dit komt overeen met de consumptie van ongeveer 500.000 huishoudens. Energieleverancier Eneco neemt over een periode van 15 jaar duurzame stroom af van Windpark Fryslân. Het is nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over de verdeling van de stroom tussen de particuliere markt en het bedrijfsleven. Omdat Eneco de stroom weer doorverkoopt aan verbruikers, is in het contract de mogelijkheid opengehouden om een deel van de groene stroom rechtstreeks te leveren aan bedrijven die actief zijn in de provincie Fryslân. Momenteel onderzoeken we, in samenwerking met Friese bedrijven, wat hiervoor de mogelijkheden zijn.

Zijn jullie problemen tegen gekomen bij het plaatsen van palen?

Inmiddels staan er al 61 van de 89 funderingspalen op hun plek. We zijn dus ruim over de helft. We verwachten, afhankelijk van het weer en dan met name de windsnelheid, ongeveer 1 paal per dag te kunnen installeren. Alleen bij optimale weersomstandigheden is het heien mogelijk. De voorbereidingen voor het heien, bij goed weer, duren gemiddeld zo’n 12 uur. In deze periode verplaatsen we eerst ons werkplatform. Daarna wordt er een funderingspaal per schip gebracht, gehesen en waterpas op de bodem van het IJsselmeer gezet. Na deze voorbereidingen start het daadwerkelijke heien. Dit duurt tussen de 30 en 90 minuten. Als de funderingspaal op diepte zit, stopt het heien. Vervolgens voeren we diverse controlewerkzaamheden uit en varen we naar de volgende locatie. We verwachten dat we in januari 2021 klaar zijn met de installatie van de funderingen.

Hoe zit het doorvaren straks?

Wanneer het windpark klaar is, mag tussen de windturbines worden gevaren. Windpark Fryslân zal een veilig vaargebied zijn en alle turbines worden voorzien van nautische veiligheidsmarkeringen. Tot de veiligheidsmaatregelen horen ook de vermelding van de windturbines op nautische kaarten.

Waarom kost het kWh circa 9,8 cent terwijl het op de Noordzee voor circa 3 cent kan (zonder subsidie Het rendement is 750 miljoen in 15 jaar te betalen via de oude regeling)

Er zijn verschillende redenen voor het verschil in kostprijs tussen het Windpark Fryslân-project en de projecten die in de toekomst zonder subsidie op de Noordzee worden uitgevoerd.

• De kostprijs van windenergie, zowel op land als in het water, zijn de afgelopen jaren sterk gedaald. Dit betekent ook dat projecten die enkele jaren geleden zijn ontwikkeld, duurder zijn dan projecten die de komende jaren gebouwd zullen worden.
• Daarnaast liggen bij de projecten op zee een deel van de kosten en risico’s niet bij het project. Zo worden de netaansluiting en het transformatorstation door TenneT betaald. Hierdoor is de investering lager. Ook zijn de kosten en risico’s van de ontwikkeling van deze projecten voor de overheid.
• Het verschil in kostprijs kan ook worden verklaard door de grootte van de turbines. De turbines op zee (zeker de toekomstige) zijn veel groter dan de windturbines van WPF.

Wie gebruikt deze stroom? Particulieren of grote bedrijven?

Windpark Fryslan bestaat uit 89 turbines van 4,3 MW. Het windpark produceert in totaal 382,7 MW groene stroom. Dit komt overeen met de consumptie van ongeveer 500.000 huishoudens. Energieleverancier Eneco neemt over een periode van 15 jaar duurzame stroom af van Windpark Fryslân.

Windpark Fryslân heeft de mogelijkheid open gehouden om een deel van de duurzame stroom rechtstreeks te leveren aan bedrijven die actief zijn in de provincie Fryslân. Momenteel onderzoekt Windpark Fryslân in samenwerking met bedrijven of er rechtstreeks uit het windpark kan worden geleverd.