Op kaarten en satellietbeelden van de Afsluitdijk is het goed te zien: bij de sluizen bij Kornwerderzand maakt de verder kaarsrechte lijn een onverwachte knik. Daar zit een bijzonder historisch verhaal achter.

Waarom zit er een knik in de Afsluitdijk?

Voor antwoord op die vraag moeten we 90 jaar terug in de tijd, naar de aanleg van de Afsluitdijk. Net als bij de huidige werkzaamheden stond ook toen het beschermen van ons land tegen het water centraal. Al eeuwenlang waren er ideeën om de gevaarlijke Zuiderzee te temmen. Uiteindelijk kwam ingenieur Cornelis Lely met een geniaal en uitvoerbaar plan in de vorm van de Afsluitdijk: een dam die de Zuiderzee – nu het IJsselmeer – volledig afsluit van de Waddenzee.

Slimme rekenmethodes

De knik zat niet in het oorspronkelijke plan van Lely. Hij tekende een rechte lijn van het Noord-Hollandse Wieringen naar het Friese Piaam. Maar een staatscommissie onder leiding van Nederlands grootste natuurkundige, Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz, berekende dat het verschil tussen eb en vloed sterk zou toenemen als de dijk bij Piaam zou aansluiten. Met risico op overstromingen. De rekenresultaten van Lorentz komen overigens goed overeen met moderne computermodellen. De conclusie was duidelijk: de Afsluitdijk moest aan de Friese kant verder naar het noorden komen te liggen, bij Zurich.

Diepe geul oversteken

Die nieuwe ligging bracht een ander probleem met zich mee. Lely had zijn lijn zo getrokken dat de Afsluitdijk zo min mogelijk geulen in de bodem hoefde te kruisen. In de nieuwe situatie moesten ze wel een diepe geul kruisen. Ze besloten de geul op de kortste afstand, dus loodrecht, over te steken. De knik was vervolgens nodig om weer aan te sluiten op de lijn naar Noord-Holland. Zo ligt de Afsluitdijk al 90 jaar stevig in een knik – en er is geen enkele reden om dat met de huidige werkzaamheden te veranderen.