Voorbereiden werk aan monumentale heftorens: oefenen in schaalmodel
Op de Afsluitdijk staan zestig monumentale heftorens voor de spuisluizen die bij hoogwater in het IJsselmeer water afvoeren naar de Waddenzee. Zonder water heeft een spuisluis geen nut. Toch verrijst nu op het droge terrein van de Levvel-fabriek in Harlingen een nagebouwde heftoren. Kimon Panagiotopoulos, objectleider bij Rijkswaterstaat, en Henri van Bemmel, projectmanager bij bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord en Rebel), vertellen over de precieze functie van deze opmerkelijke toren.
Hijsen in een krappe ruimte
De huidige aandrijving van de spuisluizen is aan vervanging toe. ‘Dat is heel precies werk’, vertelt Kimon. ‘Eerst moet de heftoren helemaal leeg. Het oude mechanisme, de tussenvloeren: alles moet eruit. Daarna hijsen we de nieuwe systemen in de toren en sluiten de boel aan.’ ‘Dat klinkt misschien makkelijk, maar zo’n toren is vrij krap: 3 bij 2 meter en 15 meter hoog’, vult Henri aan. ‘Bovendien zijn de torens rijksmonumenten, wat betekent dat we de buitenkant ervan niet mogen veranderen. Daarom moet alles door een aangebracht gat in het betonnen dak eruit en erin gehesen worden. Als het werk af is, sluiten we het gat weer af.’ Om ervoor te zorgen dat de werkzaamheden straks spoedig verlopen, wordt alles uitgebreid voorbereid en getest.
Kopie van heftoren
Bij de tijdelijke Levvel-fabriek in Harlingen staat een mock-up: een heftoren van hout en staal op ware grootte. Henri: ‘Daarmee testen we het plaatsen van het nieuwe mechanisme. We hijsen dan alle onderdelen van de nieuwe hefmechanismen in één stalen frame naar binnen. We testen of alles op de juiste plek zit. Ook de hulpdiensten zijn hierbij betrokken. Mocht er bij de werkzaamheden onverhoopt iets misgaan, dan weten zij waar ze op moeten letten.’ De planning wordt eveneens tegen het licht gehouden. Kimon: ‘We hebben een strakke planning voor het hijsen en afmonteren. Met de mock-up testen we of die haalbaar is.’
Gat in betonnen dak heftoren
Daarnaast is de voorbereiding op locatie, bij een van de heftorens, gestart. Kimon: ‘Met een stalen constructie creëerden we boven op de toren een veilige werkplek. Daarna maakten we met een grote cirkelzaag een gat in het beton. Een grote kraan hees de betonnen plaat eruit, zoals dat straks bij alle heftorens gaat gebeuren. Het is gelukkig allemaal voorspoedig verlopen.’ Henri beaamt dit. ‘Het is heel bevredigend als het werk in de praktijk uitpakt zoals je aan de tekentafel hebt bedacht. Je houdt altijd kleine verbeteringen, maar over het algemeen ging het heel soepel.’
Goede voorbereiding
‘Een goede voorbereiding is belangrijk vanwege de aard van de werkzaamheden en de veiligheid’, geeft Kimon aan. ‘De spuisluizen zijn onmisbaar voor het peilbeheer van het IJsselmeer en de waterveiligheid. Er zijn in totaal vijf spuigroepen, met ieder twaalf spuisluizen. In de zomer mogen we maximaal twee groepen tegelijk uitschakelen om werkzaamheden te verrichten, in de winter geen. Dan moeten alle spuisluizen beschikbaar zijn met het oog op hoogwater in het IJsselmeer. Dat maakt de tijd waarin we de werkzaamheden kunnen uitvoeren beperkt. Bovendien zijn we afhankelijk van andere werkzaamheden op de dijk. We willen dat het verkeer zo min mogelijk hinder ondervindt, dat vraagt afstemming. Dat alles maakt een goede voorbereiding noodzakelijk.’ Henri voegt toe: ‘Wat we nu doen, lijkt soms saai. Maar hierdoor kunnen we het werk straks als een geoliede machine uitvoeren. En dat is allesbehalve saai.’