Automobilisten op de Afsluitdijk zien bij Den Oever 2 grote bouwkuipen liggen, bestemd voor nieuwe gemalen. Technisch manager Rob Bongers legt uit wat er allemaal bij de bouw komt kijken: ‘Alles moet hoogwaterveilig en stormbestendig zijn.’

In de Afsluitdijk bij Den Oever komen nieuwe gemalen en spuisluizen. Dat is nodig om ook tot 2050 gegarandeerd voldoende water uit het IJsselmeer te kunnen afvoeren naar de Waddenzee. En zo te voorkomen dat havens en oevers rond het meer overstromen. De bestaande spuisluizen bij Den Oever en Kornwerderzand hebben daarvoor te weinig capaciteit. Dat heeft 2 oorzaken. Ten eerste stijgt de zeespiegel, waardoor het verval, oftewel het hoogteverschil tussen IJsselmeer en Waddenzee, kleiner wordt. Dat zorgt er weer voor dat er minder water door de spuisluizen wegstroomt als ze openstaan. Ten tweede neemt de aanvoer van water uit rivieren en kanalen toe, waardoor er meer water geloosd moet worden.

Spuien als het kan, pompen als het moet

Bouwconsortium Levvel lost het gebrek aan afvoercapaciteit op door bij Den Oever op elk van de 2 eilanden tussen de bestaande spuien 4 nieuwe spuikokers te bouwen. Én door aan beide zijden van het spuicomplex bij Den Oever nieuwe gemalen te bouwen, allebei met 3 pompen. Dankzij die pompen zijn gemalen niet afhankelijk van het verval. Zij kunnen daarmee extra water afvoeren als de spuien de toevoer niet aankunnen. Dat kost wel energie. Om toch zo zuinig mogelijk te werken, hanteert Levvel daarbij het motto “spuien als het kan, pompen als het moet”.

Rotzooi in de pompen voorkomen

Technisch manager Rob Bongers van opdrachtgever Rijkswaterstaat begeleidt Levvel bij ontwerp en uitvoering van onder meer de gemalen. Hij zorgt ervoor dat de geleverde techniek voldoet aan de eisen uit de opdracht. Hij legt uit hoe de gemalen werken. ‘Aan de kant van het IJsselmeer komt een instroomkanaal met een strekdam om te zorgen dat het water recht het gemaal ingaat. Daar zit ook een krooshek om te voorkomen dat er rotzooi in de pompen komt.’

Zeewater bij storm tegenhouden

‘Aan het eind van het instroomkanaal stroomt het water eerst naar een lager deel’, vervolgt Bongers. Daarna wordt het omhoog gezogen met verticale pompen – die staan opgesteld in een zogeheten betonnen slakkenhuis. Vervolgens stroomt het water via een uitstroomconstructie naar de Waddenzee. Aan die kant komt dan nog een schuivenhuis. De schuiven daarin kunnen we naar beneden laten zakken als het stormt op de Waddenzee om zo te voorkomen dat er dan juist zeewater het IJsselmeer instroomt.’

Bouwen in fases

De gemalen komen onder de weg van de Afsluitdijk te liggen. Om de dijk tijdens de bouw toch open te houden voor autoverkeer, bouwt Levvel de gemalen in fases. Een animatie van de bouw laat dat goed zien. Aan de noordzijde – bij de Waddenzee – is de bouw inmiddels begonnen. Het verkeer rijdt daar aan de zuidzijde langs. Bongers: ‘Vanuit de auto zie je nu 2 bouwkuipen voor de genoemde schuivenhuizen. De grond is daar weggegraven en om te zorgen dat de wanden van de kuipen niet doorbuigen, zijn grote stempelramen aangebracht.’

Duiken in troebel water

De bouwkuipen staan nu nog vol met water, verduidelijkt Bongers. ‘Duikers zijn bezig om de kuipen schoon te maken. Daarna draaien diezelfde duikers grote stalen staven als ankers in de eerder aangebrachte funderingspalen. Dat is heel knap, want het water is zo troebel dat ze niks zien. Begin volgend jaar komt op die ankers een vloer van onderwaterbeton. Die zetten de bouwers droog en daarop maken ze dan de constructie van het schuivenhuis.’

Hoogwaterveilig en stormbestendig

De bouwers moeten nog heel wat werk verrichten. ‘De bouwkuipen moeten veilig zijn voor hoogwater en bestand tegen stormen’, legt Bongers uit. ‘Daar zijn zware constructies voor nodig. Er zullen dan ook steeds veel werkzaamheden zijn met grote kranen om onderdelen in te hijsen. Toch blijft veel daarvan onzichtbaar voor weggebruikers, omdat het werk plaatsvindt in de diepte van de bouwkuip.’ Halverwege 2020 gaat het werk aan de gemalen de volgende fase in. Dan bouwt Levvel het zuidelijke deel van de gemalen – bij het IJsselmeer. Het verkeer rijdt dan aan de noordzijde, dus over het deel van de gemalen dat al klaar is. Begin 2022 moeten de gemalen definitief klaar zijn voor gebruik.