Toonaangevende experts over de hele wereld deelden hun kennis en ervaringen over vismigratie tijdens de jaarlijkse internationale Fish Passage Conference. Dit jaar digitaal en live gehost vanaf de Afsluitdijk en Haringvlietdam van 21 t/m 24 juni. Ruim 3.600 deelnemers schreven zich in. ‘Samenkomen en ervaringen delen is goud waard, we brengen elkaar écht verder,’ vertelt organisator Herman Wanningen.

Het congres is een belangrijke pijler om vismigratie wereldwijd naar een hoger niveau te brengen. Door obstakels als dijken, sluizen en dammen worden trekroutes van vissen geblokkeerd. Vispassages en damverwijderingen verhelpen dit probleem en maken vele zoet- en zoutwateren weer toegankelijk voor vissen. Organisator Herman Wanningen: ‘Een goed werkende vispassage realiseren is specialistenwerk. Je moet met veel omstandigheden rekening houden, van het type sluis of dam tot de onderwaterwereld. Zelfs verschillende vissoorten stellen andere eisen aan een vispassage. Menig technicus en ecoloog bijt zich daarop stuk. Tijdens de jaarlijkse conferentie presenteren experts van over de hele wereld baanbrekende onderzoeken, successen en vernieuwende concepten. Die internationale belangstelling is waardevol, want alleen samen kunnen we rivieren weer optimaal laten stromen en de visstand herstellen.’

Successen delen

De Vismigratierivier van de Afsluitdijk is een van de toonaangevende projecten die aan bod kwam tijdens het congres. Wanningen is een van de initiatiefnemers en betrokken bij het ontwerp. ‘De Vismigratierivier ligt op een overgang tussen zoet- en zoutwater, is 4 kilometer lang en heeft een brakwaterzone waar straks kenmerkende dieren en planten leven, zoals de aasgarnaal, de driedoornige stekelbaars, zeekraal en zeeaster. Het is de eerste en enige vispassage ter wereld in deze vorm en omvang op een overgang van zout en zoet water. Een innovatieve vispassage dus, die internationaal veel bekijks trekt.’ Komende jaren wordt de passage gebouwd en daarna intensief gemonitord en waar nodig bijgestuurd. ‘Spannend, maar vooral ontzettend interessant.’
Een ander voorbeeld van goed denkwerk is een omgebouwde waterkrachtcentrale in Falkenberg, Zweden. ‘Een oude rivierarm is daar weer stromend gemaakt,’ legt Wanningen uit. ‘Alle vissen zwemmen stroomopwaarts langs de dam. En een speciaal ontwikkeld visvriendelijk vuilrooster voor de ingang van de turbines wijst vissen ook voor de terugreis naar zee de juiste kant op.’

Dammen verwijderen

Tijdens de conferentie was ook volop aandacht voor vismigratieroutes, natuurwetgeving en het verwijderen van dammen. Wanningen: ‘Het verwijderen van dammen die niet meer in gebruik zijn, is uiteindelijk de meest effectieve manier om de visstand te herstellen. Alleen al in Europa zijn er zo’n 200.000 overbodige dammen. Als we die kunnen verwijderen, kan het water weer rijkelijk stromen en een groot deel van de vissen hun natuurlijke gedrag weer vertonen. Damverwijdering roept nog best veel angst op bij mensen, maar dat is helemaal niet nodig. Als je het professioneel aanpakt, is het helemaal veilig en levert het direct ontzettend veel goeds op voor de vissen en de natuur.’

Wereldwijde verbinding

De kracht van het drukbezochte congres zit volgens Wanningen in het kennisniveau, de betrokkenheid van experts en deelnemers én de wereldwijde verbinding. ‘Het ene moment hadden we een interview met een onderzoeker in Amerika en het volgende moment waren we digitaal op locatie bij een damverwijdering in Slowakije. Dat maakt deze conferentie bijzonder en succesvol. Ook niet onbelangrijk: er werd weer flink genetwerkt. Zo ontstaan nieuwe ideeën en inzichten en dat is goud waard. Zo helpen we elkaar en de vissen echt verder.’

Conferentie geopend door gedeputeerde Avine Fokkens-Kelder

Live vanuit het Afsluitdijk Wadden Center op de Afsluitdijk, opende Avine Fokkens-Kelder, gedeputeerde van provincie Fryslân, de internationale Fish Passage Conference. ‘Op deze iconische plek,’ vertelde Fokkens-Kelder, ‘laat Nederland zien dat er oplossingen zijn waar veiligheid, behoud van zoet en zout water en natuurherstel hand in hand gaan.’ Het doet haar deugd om te zien dat vismigratie internationaal steeds meer aandacht krijgt. ‘Samenwerken en informatie delen is de beste manier om oplossingen te vinden voor barrières die de zwemroutes van vissen blokkeren.’ De vismigratierivier van de Afsluitdijk is daar een mooi voorbeeld van. ‘Nadrukkelijk maken we dit unieke project toegankelijk voor onderzoek, kennisdeling en de wetenschap. Er ligt een prachtig ontwerp dat voldoet aan de eisen op het gebied van ecologie én veiligheid. We hopen dat begin 2025 de eerste vissen door deze Vismigratierivier zwemmen en blijven daarna onderzoeken hoe de vissen hun weg kunnen vinden.’ Afsluitend wenste gedeputeerde Avine Fokkens-Kelder alle deelnemers een leerzame conferentie toe. ‘En ik hoop u in de toekomst in levende lijve te ontmoeten bij – uiteraard – de Afsluitdijk.’