Droge voeten in de Wieringermeer door aanpassing gemaal Leemans

De twee pompen van gemaal Leemans bij Den Oever zorgen er al ruim 90 jaar voor dat de Wieringermeer droog blijft. Door de versterking en vernieuwing van de Afsluitdijk zijn ook voor dit gemaal enige aanpassingen nodig.

Geschiedenis gemaal Leemans

Afwateringsgemaal Leemans werd in 1930 in gebruik genomen. Eerst, samen met gemaal Lely bij Medemblik, voor drooglegging van de Wieringermeer. Daarna voor het drooghouden van die polder. Door de diepe ligging van de Wieringermeer, aan de oostkant van het gemaal is het peil 6,10 meter onder NAP, pompt het gemaal ook brakwater naar boven. Tot 1997 werd dit water, dat een hoger zoutgehalte heeft dan zoetwater, in het IJsselmeer geloosd, vertelt Anton Driesse, disciplineleider civiele techniek bij Rijkswaterstaat. ‘Dat had negatieve gevolgen voor de natuur en de drinkwatervoorziening. Vandaar dat het water sinds 1997 door een 1100 meter lange afvoerleiding over de bodem van het IJsselmeer wordt geleid, om uit te stromen in de Waddenzee.’

Verhoging en verbreding dijk

De huidige uitstroomopening bevindt zich net ten westen van de Stevinsluis bij Den Oever. De aanleg van de nieuwe en hogere dijk heeft gevolgen voor die opening. Dirk de Vries, uitvoerder bij bouwconsortium Levvel (BAM, Van Oord, Rebel en Invesis), legt uit: ‘De keersluis bij Den Oever is 2 meter hoger dan de inmiddels geïnspecteerde en gerepareerde schutsluis. Voor de goede aansluiting moet de dijk om de voorhaven dus verhoogd worden. En omdat de helling van de dijk gelijk moet blijven, wordt de dijk aan de kant van de voorhaven verbreed. Daardoor komt de dijk over de huidige uitstroomopening heen te liggen.’

Verlenging van de uitstroom

De werkzaamheden aan de uitstroomopening van gemaal Leemans bestaan uit drie onderdelen. Technisch adviseur Stanley Sittrop: ‘We maken een constructie van beton en staal over de huidige uitstroomopening waar de verbrede dijk overheen komt te liggen. Daarnaast verlengen we de uitstroomconstructie en krijgt ze een lichte knik. Zodat het uitstroomwater niet tegen de onderrand van de verbreedde dijk aan stroomt.’ Naar verwachting zijn de werkzaamheden begin 2023 afgerond.

Veiligheid geborgd dankzij goede samenwerking

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is eigenaar en beheerder van gemaal Leemans inclusief uitstroomopening. De uitvoering van de werkzaamheden gebeurt in nauwe samenwerking tussen het hoogheemraadschap, Rijkswaterstaat en Levvel, aldus De Vries. ‘Het is belangrijk dat het gemaal blijft functioneren. Soms moeten we het gemaal stilleggen, zodat onze duikers veilig hun werk kunnen uitvoeren. Dan maken we gebruik van de twee grote schuiven in de bestaande constructie die de opening kunnen afsluiten voor onderhoud.’

Omleiding voor gezuiverd afvalwater

Naast water dat gemaal Leemans wegpompt, gaat ook gezuiverd water van rioolzuiveringsinstallatie Wieringen via de uitstroomconstructie naar de Waddenzee. Sittrop vertelt dat deze afvoer tijdens de werkzaamheden niet stil mag komen te liggen. ‘Voor dit gezuiverde afvalwater is een tijdelijke omleidingsroute gecreëerd, waardoor de afvoer hiervan gewaarborgd is. Na afronding van de werkzaamheden verdwijnt deze zogenaamde “bypass” en stroomt ook dit water via de nieuwe verlengde uitstroomconstructie de Waddenzee in.’

Feiten en cijfers gemaal Leemans
• Een van de diepste droogmakerijen van Nederland; tot 6,6 meter onder NAP
• De vier pompen worden ieder aangedreven door een elektromotor
• Gemaal Leemans kan 1500 m3 water per minuut wegpompen
• Jaarlijks wordt 150 miljoen m3 water uit de polder gepompt
• De afvoerleiding voor water naar de Waddenzee is 1100 meter lang
• Tot 1997 pompten gemaal Leemans en gemaal Lely samen jaarlijks 800.000 ton zout in het IJsselmeer

Nieuwsarchief